چالش در بازار فولاد با عرضه در بورس كالا

شرق: مركز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی به بررسی «طرح توسعه و تولید پایدار زنجیره فولاد با رویكرد اصلاح سیاست‌های تنظیم بازار» پرداخته و ایرادات وارده به این طرح را مطرح می‌كند. به اعتقاد كارشناسان مركز پژوهش‌های مجلس عرضه كل محصولات فولادی در بورس كالا كه در این طرح پیش‌بینی شده است، منجر به ایجاد چالش در بازار فولاد با عرضه كامل در بورس كالا می‌شود. مركز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی به اظهار‌نظر كارشناسی درباره «طرح توسعه و تولید پایدار زنجیره فولاد با رویكرد اصلاح سیاست‌های تنظیم بازار» پرداخته است. این طرح بر مبنای اصلاح روندهای فعلی تنظیم بازار زنجیره فولاد تدوین شده است. اما به اعتقاد كارشناسان مركز پژوهش‌های مجلس در برخی مواد آن ایرادهایی وجود دارد كه ممكن است موجب مرتفع‌شدن چالش‌ها و مشكلات زنجیره فولاد كشور نشود. ‌غیر‌اجرائی‌بودن الزام به عرضه كامل در بورس كالا به اعتقاد كارشناسان مركز پژوهش‌های مجلس از جمله ایرادهای این طرح می‌توان به الزام تمام تولیدكنندگان زنجیره فولاد به عرضه محصولات خود در بورس كالا اشاره كرد كه با توجه به واقعیات موجود، عرضه محصولات زنجیره توسط تمام تولیدكنندگان به‌ویژه تولیدكنندگان كوچك و متوسط و برخی واحدهایی كه دارای قراردادهای بلند‌مدت تأمین مواد اولیه هستند، امكان‌پذیر نخواهد بود و بازار زنجیره فولاد كشور را با چالش روبه‌رو خواهد شد. ایده كلی این طرح مبنی‌بر منوط‌كردن صادرات به عرضه در بورس كالا می‌تواند با اصلاحاتی ضمن توسعه صادرات محصولات زنجیره فولاد، امكان تأمین پایدار نیاز داخل كشور را نیز فراهم كند و نیازی به الزام تمام تولیدكنندگان به عرضه در بورس كالا وجود ندارد و به دلایل مختلفی، این ایده قابلیت اجرائی ندارد و موجب ایجاد چالش در زنجیره فولاد خواهد شد. ‌نبود تضامین لازم برای پذیرش در بورس تولیدكنندگان كوچك و متوسط زنجیره فولاد، شرایط عمومی، تضامین و نقدینگی لازم برای پذیرش در بورس كالا را ندارند. همچنین به دلیل اینكه بازارهای تولیدكنندگان كوچك و متوسط بازارهای محدود محلی و منطقه‌ای است، الزام اینكه تولیدكنندگان به عرضه محصولات خود در بورس كالا روی بیاورند، موجب ایجاد چالش‌های جدی در برخی زنجیره‌های تأمین به‌ویژه در استان‌ها خواهد شد. در حلقه‌های نخست زنجیره مانند سنگ‌آهن، كنستانتره و گندله، به دلیل تنوع در مشخصات فنی محصولات و وجود قراردادهای عمدتا بلند‌مدت میان تأمین‌كنندگان مواد اولیه و تولیدكنندگان آهن اسفنجی یا فولاد، الزام به عرضه در بورس كالا موجب به‌هم‌خوردن روند تأمین مواد اولیه برای واحدهای زنجیره فولاد خواهد شد و ممكن است تعداد زیادی از واحدهای زنجیره فولاد با مشكلات جدی در تأمین مواد اولیه خود روبه‌رو شوند‌ یا امكان دسترسی به مواد اولیه با مشخصات فنی مورد نظر خود را نداشته باشند. ‌نیاز به سیستم‌های تعزیراتی كارآمد پایش و نظارت بر عرضه تمام محصولات زنجیره فولاد در بورس كالا و ممنوع بودن خرید و فروش محصولات در خارج از بورس، نیازمند وجود سیستم‌های نظارتی و تعزیراتی گسترده و كارآمد است. بر اساس تجارب سال‌های گذشته، برخوردهای تعزیراتی و قضائی با واحدهای تولیدی امكان‌پذیر نبوده و پایش و رصد زنجیره برای جلوگیری از فروش در خارج از بورس كالا قابلیت اجرا نخواهد داشت. همچنین با توجه به وجود برخی استثناها، اجرای این بند در عمل با شكست روبه‌رو خواهد شد. ‌نادرستی برخی رویكردهای طرح در گزارش این مركز به این نكته اشاره شده است كه طرح ارائه‌شده با شناسایی برخی از آسیب‌ها درصدد حل آنها بوده و تا حدی در این خصوص موفق بوده است، بنابراین مركز پژوهش‌های مجلس با كلیات این طرح موافق است‌ ولی برخی رویكردهای این طرح نادرست ارزیابی می‌شود، مهم‌ترین این رویكردهای نادرست عبارت است از بی‌توجهی به ضرورت ثبات در صادرات در كنار تأمین پایدار نیاز داخل، الزام به عرضه محصولات همه تولیدكنندگان در بورس كالا و ایجاد كمیته جدید برای سیاست‌گذاری در صنعت فولاد. اصلاح این رویكردها ضروری است و در صورت عدم اصلاح، مستعد ایجاد مشكلات جدید برای زنجیره فولاد كشور خواهد بود. ‌كمیته رصد و پایش بازار فولاد نیاز نیست در گزارش مركز پژوهش‌های مجلس اشاره شده است كه برخلاف پیشنهاد نمایندگان مجلس، ضرورتی برای تشكیل كمیته رصد و پایش بازار فولاد وجود ندارد، همچنین كارشناسان مركز پژوهش‌ها پیشنهاد داده‌اند كه با توجه به تجمیع و یكپارچه‌سازی فرایندها در قالب «سامانه جامع تجارت»، فرایندهای انجام‌شده در سامانه بهین‌یاب می‌تواند در این سامانه جامع انجام شود؛ بنابراین ضرورتی به تعریف مجدد سامانه بهین‌یاب در این قانون وجود ندارد.