صفوف نانوایی، بیشترین امکان ابتلا به کرونا

روز دوشنبه ۲۹ دی ۱۳۹۹ به دعوت یکی از دانشجویان که در وزارت بهداشت و درمان شاغل است، در جریان فعالیت‌های روابط‌عمومی آن وزارتخانه؛ به‌ویژه تلاش‌های مرتبط با آگاه‌سازی مردم در زمینه مقابله با کووید ۱۹ قرار گرفتم که از حُسن اتفاق، خانم دکتر لاری گزارشی را از آخرین وضعیت بیماران کرونایی و تعداد درگذشتگان و... به صورت زنده ارائه داد و به نکته مهمی پرداخت که در پایان به آن اشاره خواهم کرد. مشاهده فعالیت و تکاپوی بخش‌های ارتباطی و فرهنگی آن مجموعه در راستای صیانت از سلامتی هم‌وطنان، من را بر آن داشت تا مقوله حائز اهمیتی را به نام «ارتباطات سلامت» با استفاده از مقاله استاد ارجمند دکتر هادی خانیکی با عنوان «ارتباطات سلامت؛ دورنمای آن در توسعه» مرور کنم. در دهه‌های اخیر تحولات عمیقی در حوزه‌های مختلف توسعه رخ داده که شرایط زندگی فردی و اجتماعی افراد را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است. در این فرایند سطح انتظار انسان از کیفیت و امکانات زیستی و محیطی خود به نحو درخور‌توجهی افزایش یافته و به دنبال آن تغییرات عمده‌ای در نحوه نگرش و باور افراد درباره مؤلفه‌هایی مانند امید به زندگی، رفاه، امنیت، سلامت، نشاط روحی و... ایجاد شده است. امروزه کار‌شناسان و صاحب‌نظران علوم بهداشتی معتقدند که رابطه مستقیمی بین کیفیت زندگی و وضعیت سلامت وجود دارد که به‌عنوان یک اصل حیاتی در دوره‌های مختلف حیات بشری از گذشته تا حال، پا‌برجا بوده است. مجامع بین‌المللی به‌ویژه سازمان جهانی بهداشت (‌WHO‌) و کارشناسان حوزه علوم بهداشتی در پژوهش‌ها و کنفرانس‌های متعدد با همکاری سازمان‌ها، مراکز علمی و نظریه‌پردازان و پژوهشگران در حوزه علوم اجتماعی، ارتقای سطح بهداشت و در نتیجه افزایش کیفیت زندگی افراد و جوامع را در سطح گروه‌ها، طبقات و نقاط جغرافیایی مختلف، هدف اصلی تلاش‌های جدید علمی و عملی خود به شمار آورده و پیشبرد این امر را نیازمند همکاری و حمایت بخش‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در فرایند توسعه همه‌جانبه ارزیابی کرده‌اند. بر‌اساس پژوهش‌های به‌عمل‌آمده، ‌راهبرد پیشنهادی برای رسیدن به این هدف جایگزین‌کردن پیشگیری به جای درمان و در ‌‌نهایت انتخاب یک رویکرد «جامعه‌محور» است که در آن بر لزوم آموزش مطلوب تک‌تک افراد کشور در زمینه سلامت و ارتقای سطح آگاهی بهداشتی تأکید شده است. به‌این‌ترتیب توان آمادگی، مقابله و حل معضلات بهداشتی در هنگام مواجهه با شرایط بحرانی و خطرزا، به‌عنوان توانایی ویژه‌ای تعریف ‌شده که بر‌ عهده افراد یا مسئولان خاصی نبوده و نیازمند مشارکت و همکاری داوطلبانه همه شهروندان خواهد بود. به موازات این دگرگونی‌ها، با گسترش و توسعه ارتباطات و ظهور شبکه‌های اطلاع‌رسانی که تا پیش از آن بیشتر در حیطه رؤیا‌ها و تصورات بشری جای داشت، حضور رسانه‌ها در همه سطوح فردی و اجتماعی انسان‌ها به یک واقعیت گریزناپذیر تبدیل شده است. با این وصف اکنون نقش‌ها و کارکردهای ویژه‌ای برای رسانه‌ها بازتعریف می‌شود که به اعتبار آن، ایجاد و بسط شاخه‌های جدید علمی همراه با رویکردهای نوین اجتماعی بر پایه ارتباطات و رسانه‌ها اولویت یافته است. اهتمام به برنامه‌های ارتباطی در حوزه سلامت و بهداشت، مصداقی از این واقعیت است که حوزه مهم و مستقلی از مطالعات میان‌رشته‌ای ارتباطات و توسعه را به خود اختصاص داده است. در سال‌های اخیر رشته ارتباطات سلامت در جهان نه‌تنها به‌عنوان بخشی از ارتباطات توسعه، بلکه در سطحی هم‌ردیف با رشته‌های ارتباطات سیاسی، ارتباطات انسانی و مطالعات رسانه قرار گرفته و از اعتبار علمی و جهانی برخوردار شده است. راهبردهای ارتباطات سلامت عملا منجر به ایجاد و افزایش توانمندی‌ها و ظرفیت‌های ارتباطی هر دو گروه متخصصان بهداشت و کار‌شناسان ارتباطات در روند شناسایی زمینه‌ها، مجاری و پیام‌های سلامت‌محور می‌شوند. در گزارش دکتر لاری بر این موضوع تأکید شد که با توجه به تحقیقات به‌عمل‌آمده، در میان انواع کسب‌و‌کار، شیوع کووید ۱۹ بیشتر از صفوف مردم در نانوایی‌ها ناشی می‌شود؛ از‌این‌رو ضمن ارائه رهنمودهای پیشگیری‌کننده در هنگام خرید نان، به شهروندان دارای بیماری زمینه‌ای توصیه شد که خرید نان را در این شرایط به دیگر اعضای خانواده واگذار کنند و... . این‌جانب با رصد‌کردن گزارش یاد‌شده در خبرگزاری‌ها و مطبوعات، نکته مهمی را که خانم دکتر لاری یادآور شدند، مشاهده نکردم و آنچه را به آن پرداختند، ذکر آمار درگذشتگان و... بود که نشانه‌ای از بی‌توجهی به ارتباطات سلامت است و باید مورد توجه قرار گیرد.