آیا سینما با سرمایههای شخصی سر پا میماند؟
گروه هنر: شیوع ویروس کرونا طی یک سال گذشته در تمام جهان، بسیاری از کسبوکارها را به تعطیلی یا ورشکستگی کشاند. سینما و فعالیتهای فرهنگی هم از این قاعده مستثنا نیست. تعطیلی سالنهای سینما و بیرونقی سینماها یکی از آسیبهای سال کرونایی است. با این حال بسیاری از کشورها با رعایت پروتکلهای بهداشتی توانستند طیف بیشتری از مخاطبان سینما را با خود همراه کنند و برخی از رویدادهای هنری برگزار شد و در مقابل در برخی از کشورها، همچنان مردم روی خوشی به سینمارفتن نشان نمیدهند. بازگشایی سالنهای سینما طی هفتههای اول سال 99 ریسک بزرگی بود و در این میان نمایش انگشتشمار فیلمهای روز سینمای ایران، با اقبالی از سوی مردم روبهرو نشد و به مرور خاموشی به سینماهای ایران برگشت. در این میان اما برگزاری جشنواره فیلم فجر بار دیگر توجهات را به سالنهای سینما جلب کرد. این جشنواره با تمام انتقادها و هشدارهای جدی، برگزار شد و عدم رعایت تمام و کمال پروتکلهای بهداشتی حواشی بسیاری ایجاد کرد. با این حال برخی از طرفداران جدی سینما پس از ماهها تعطیلی قدم به سینماها گذاشتند و به نظر میرسد در ادامه شاهد رویکرد جدیدی در نمایش فیلمهای
سینمایی و تشویق مردم به دیدن فیلمها در سالنهای سینمایی باشیم. اما در این میان نمیتوان از تولیدات انبوه فیلمهای سینمایی در سال کرونایی غافل شد. فیلمهایی که برخی با هزینههای بسیار زیاد به جشنواره فیلم فجر رسید و برخی دیگر از شرکت در این رقابت بازماندند. اما مبالغ ساخت برخی از آثار سینمایی در شرایط نهچندان مطلوب اقتصادی یک سال اخیر تأملبرانگیز است. اما کمی بعد از برگزاری این رویداد هنری، در فهرستی از سوی جشنواره، واریز سهم فروش بلیت فیلمها رسانهای شد و نام سهامداران ۱۶ فیلم جشنواره سیونهم اعلام شد. بر اساس این خبر نام اشخاصی چون سجاد علیجانی، ناصر قدیرکاشانی و برخی از ارگانها به چشم میخورد که مبالغ سرمایهگذاری آنها روی فیلمهای سینمایی حاضر در این دوره جشنواره فیلم فجر پرسشها را پررنگتر میکند.
مجید برزگر فیلمساز و تهیهکننده که امسال با تهیهکنندگی فیلم سینمایی «مامان» در این دوره از جشنواره فیلم فجر حضور داشت، در رابطه با چگونگی ساخت پرتعداد فیلمهای سینمایی در سال کرونایی به «شرق» گفت: «واقعیت این است که تولیدات سینمای ایران نسبت به سال قبل کمتر شده. هرچند تعداد فیلمهای تولیدشده در سال کرونایی هم قابل توجه است، تا نزدیکی جشنواره هم پیشبینی میشد تعداد فیلمهای ساختهشده کمتر باشد. به هر حال ساخت این تعداد فیلم واقعیتی را نشان میدهد: اینکه در چنین سالی در همه جای دنیا -با رعایت یا بدون رعایت - پروتکلهای بهداشتی فیلم ساخته میشود و بر حسبِ اهمیتی که عوامل سر صحنه فیلمها به بیماری میدهند -که طبیعتا همه تلاش میکنند پروتکلها را رعایت کنند - در نهایت باید دید چه میزان و چقدر این موضوع برای صاحبان فیلمها اهمیت دارد. اما درمورد تولیداتی که خودم در آنها مشارکت داشتم صحبت میکنم. تعداد فیلمی که من تولید کردم که کم هم نبود، چهار فیلم شد که تصمیم و مقدمات ساخت سه فیلم به پیش از کرونا برمیگشت و دو فیلم در دوران کرونا آماده شد و یک فیلم در این ایام ساخته شد. فیلمهایی که همچنان متعلق به سینمای
مستقل است».
او در بخش دیگری از صحبتهایش درباره بودجهای که برای ساخت فیلمها هزینه میشود، گفت: «اینکه بودجه باقی فیلمها از کجا تأمین میشود؟ باید بگویم واقعیت این است که همچنان فیلمهای سینمایی مخاطب دارد. چه بسا مخاطبانش بیشتر هم شده است. به این معنی که نمایشهای آنلاین این فرصت را به وجود آورده که تماشاگران فیلمها چندبرابر شود. به این معنی که وقتی یک سریال میتواند حداقل یک میلیون نفر را با خود همراه کند، نشان میدهد که شاید رفتن به سینما حذف شده باشد، اما دیدن فیلمها همچنان ادامه دارد. همچنان این نشان میدهد که تولید لازم است و تولید هم انجام میشود و همه شرایط این دوران را پذیرفتهاند. اینکه بودجههای کلان چطور تأمین و فیلمهای گران چطور ساخته میشود، چیزی است که سالها رواج داشته و ربطی به دوران کرونا ندارد، اما اینکه این فیلمها کجا امکان نمایش دارند؟ بحث دیگری است. تا به حال بسیار در این مورد صحبت شده است که تعداد قابل توجهی از فیلمها سودشان را در تولید کسب میکنند. منظورم این نیست که آدمهایی که این فیلمها را میسازند سود زیادی هنگام تولید نصیبشان میشود. منظور این است که بودجههایی مصوب میشود که
انگار کسی خیلی نگران بازگشتش نیست. ما وقتی با بودجههای شخصی و حداقلی فیلم تولید میکنیم، قطعا نگران هزینه و بودجهای که صرف شده هستیم و باید به امکان و امکانات بازگشتش فکر کنیم. اما به نظر میرسد که بخشی از این تولیدات نگران بازگشت سرمایهشان نیستند. به هر حال بودجهای که اشخاص، ارگانها یا سازمانها میدهند، لابد بودجههایی هستند که ساختنشان مهم و بازگشت سرمایه کمتر در آنها تعریف شده. ولی بشخصه به امکان پخش آنلاین و نمایشهای مختلف حداقلی سینماها فکر میکنم».
او در بخش دیگری از صحبتهایش گفت: «واقعیت این است که در حال حاضر اقبال از سریالها خیلی بیشتر از سابق شده است. دلیلش هم روشن است. نمیدانیم سینماها چند سال و چند ماه زمان میبرد که بار دیگر به شرایط عادی برگردند و مردم با احساس امنیت قدم به سینما بگذارند. اگرچه واقعیت این است که در سالنهای خوب و استاندارد و رعایت پروتکلها و فاصلهگذاریها و فروش 30درصدی صندلیها امنیت خیلی بیشتر از یک کافه یا رستوران است. اما به هر حال این نگرانی و عدم امنیت در ذهن مخاطب امروز وجود دارد. به همین جهت مایل است در خانه از طریق گوشی و تلویزیون فیلم و سریال مورد علاقهاش را ببیند. بنابراین سریالسازی و تولید محتوا برای پلتفرمها بسیار جدی است. ما در دوران بسیار مهمی قرار گرفتهایم و باید تصمیم مهمی در این زمینه گرفته شود و امیدوارم پلتفرمها به فیلمهای سینمایی هم اقبال نشان بدهند و به همان میزان برای فیلمها تبلیغات داشته باشند و این را از جمله وظایف خودشان بدانند که از تعداد مشترکان یا مخاطبان سریالها استفاده و فیلمهای مهم سینمای ایران را به آنها معرفی کنند».
جواد نوروزبیگی که با فیلم «بیهمه چیز» در جشنواره سیونهم فیلم فجر شرکت کرد و هزینه ساخت این فیلم حواشی بسیاری ایجاد کرد در گفتوگو با «شرق» درباره شرایط تولید در سال کرونایی گفت: «سالی که گذشت به شدت سال سختی بود. ما تجربه بیماری فراگیر در سطح دنیا را نداشتیم که همزمان با چنین شرایطی کار کنیم. ولی امسال چنین موضوعی را تجربه کردیم و باور نمیکردیم که شیوع این بیماری در تمامی ابعاد آنقدر پیچیده و گسترده باشد و با خطر جلو برویم. با این حال تمام تلاشمان را کردیم که چراغ سینما را روشن نگه داریم و سختیهای خودش را داشت و با خطرات زیادی روبهرو بودیم اما به نظرم سینما هم در اندازه خودش جانفشانی کرد و توانست چراغ سینما را روشن نگه دارد اما به نظرم بدون حمایت دولت در سال آینده که همچنان با این بیماری روبهرو خواهیم بود، تولید و اکران فیلمهای سینمایی دچار مشکل خواهد شد و شاید سال آینده به هیچ وجه به این تعداد که امسال فیلم ساخته شد، تولیداتی نداشته باشیم چراکه بسیاری از سرمایهگذاران بخش خصوصی ساخت سریال را در اولویت قرار دادهاند. من خیلی چشمانداز روشنی در سال آینده نمیبینم اما یقین دارم که سینما خصوصا در
سال آینده حمایتهای دولتی را نیاز دارد تا از این وضعیت عبور کنیم».
او ادامه داد: «سینما شرایط خوبی ندارد. با انبوهی از فیلمهای اکراننشده روبهرو هستیم که خودش صدمه بزرگی در حوزه اکران است و باید فکری برای این موضوع کرد و چالش بزرگی برای شورای صنفی نمایش و سازمان سینمایی است».
نوروزبیگی در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه امسال با ورود بسیاری از سرمایهگذاران از بیرون سینما روبهرو بودیم و محل تأمین هزینههای ساخت بسیاری از فیلمها همچنان سؤالبرانگیز است، گفت: «درباره این موضوع زیاد صحبت شده است و همه چیز در اندازه یک خبر باقی مانده و هیچ نتیجهای حاصل نشده است. خواهشم این است که کمک کنیم سرمایهگذار بخش خصوصی همین میزان که باقی مانده است از سینما بیرون نرود. انگهایی مثل پولشویی و رانت نزنیم و به نظرم درست است که نقش بخش خصوصی در جشنواره امسال کم بود، اما اگر چنین هم نبود، جشنوارهای به این معنا نداشتیم. شخصی که به این اندازه در سینما سرمایهگذاری میکند و محل درآمدش فعالیت اقتصادی دیگری است را نباید تماما با دید منفی ببینیم. باید از حضورش در سینما استقبال کنیم. به هر حال صاحب سرمایهای است و بنا بر علاقهمندیاش به سینما هم آمده. ما هم نه منبع قانونی هستیم و نه دستمان باز است که استعلامهای لازم را مبنی بر تمیز یا کثیف بودن پولها رصد کنیم و ردههای بالای سینما هم نتوانسته به این موضوع رسیدگی کند. در بدترین شکلش اگر شخصی قصد سوءاستفاده از سینما را داشته باشد، ما ناآگاه
هستیم. تلاش میکنیم متوجه شویم، ولی اگر در آن اندازه که تلاش کردیم درموردش تحقیق کنیم، چیزی نبود به نظرم میشود با آن شخص کار کرد و بخش خصوصی بیشتر در سینما درگیر شود. البته خوشحالم که امسال شفافسازی شد و لیست مالکین فیلمها زود اعلام شد و فکر میکنم با شرایط اقتصادی امسال میتواند حضور چنین اشخاصی در سینما قابل تقدیر باشد».
او در پاسخ به این پرسش که یکی از پرهزینهترین فیلمهای امسال جشنواره متعلق به او بود و همین موضوع حواشی بسیاری ایجاد کرد، گفت: «هزینههای این فیلم با توجه به اینکه سال گذشته تعدادی فیلم ساختم و درگیر ساخت سریال هستم، کمی از هزینه معمول یک فیلم سینمایی بیشتر شد. فیلم چهار ماه فیلمبرداری داشت و اگر این زمان به دو ماه تقلیل پیدا میکرد، قطعا هزینهها کمتر میشد و هزینههایی شبیه سایر فیلمها داشت. «بیهمه چیز» فیلم پرهزینهای نبود و اندازه استاندارد سینمای ایران ساخته شد و ریختوپاشی نشده. مگر من تهیهکنندهای هستم که گران بسازم و همینطور پول خرج کنم؟ باید با بازیگران و عوامل صحبت کنید که از باقی کارهایی که حضور داشتند در این فیلم کمتر دستمزد گرفتند و به دلیل فیلمنامه خوب بسیاری به این کار جذب شدند».