2040؛ سال فرماندهي چين بر جهان

«چین در چند سال آینده با پیشی‌گرفتن از آمریكا، قدرتمندترین ابرقدرت جهانی می‌شود»؛ عبارتی كه چندسالی به تكیه‌‌كلام تحلیلگران بین‌المللی و كارشناسان اقتصادی تبدیل شده است. اكنون نیز یكی از بزرگ‌ترین نهادهای آمریكایی در تازه‌ترین گزارش خود تأكید كرده است كه «تا سال 2024 میلادی پكن نیرومندترین اقتصاد جهان خواهد شد». در گزارش 144صفحه‌ای «جامعه اطلاعاتی آمریکا» كه با عنوان «روندهای جهانی ۲۰۴۰: جهانی با رقابت بیشتر» منتشر شده، آمده است كه چین در آینده نزدیک از آمریکا در اقتصاد پیشی می‌گیرد، به بزرگ‌ترین اقتصاد جهان تبدیل می‌شود و در مسیر کسب نقش ابرقدرت جهانی در دو دهه آینده قرار دارد. به گزارش هفته‌نامه نیوزویك، گزارش دفتر مدیر اطلاعات ملی آمریكا به تخمین روندهای آینده که منجر به تغییر عرصه بین‌المللی در ۲۰ سال دیگر می‌شود، پرداخته است و یکی از عوامل اصلی ارزیابی چگونگی تغییر جهان در این گزارش، روابط میان دو قدرت اصلی یعنی واشنگتن و پکن است که پیش‌بینی می‌کند ایالات متحده به همراه هم‌پیمانان دیرپای خود و چین، بیشترین نفوذ و تأثیر را بر پویایی جهان خواهند داشت. نویسندگان این گزارش تأكید می‌كنند كه رقابت میان واشنگتن و پكن بر بیشتر حوزه‌ها تأثیر می‌گذارد و اتحادها، ائتلاف‌ها و سازمان‌های بین‌المللی کنونی را که برای دهه‌ها نظم جهانی را پایدار و استوار نگه ‌داشته بودند، تضعیف کرده یا ماهیت آنان را تغییر می‌دهد. از ‌تغییرات اساسی پیش‌بینی‌شده در این گزارش برای نظم جهانی، انتقال توازن اقتصادی از غرب به شرق و رشد هرچه بیشتر اقتصادهای آسیایی است. این گزارش این‌گونه پیش‌بینی می‌كند که اقتصاد چین تا ۲۰ سال آینده در صدر جهان قرار خواهد گرفت و سهم خود را از تولید ناخالص داخلی جهان از ۱۷.۹ درصد در ۲۰۲۰ به ۲۲.۸ در سال ۲۰۴۰ افزایش خواهد داد و در سوی دیگر، سهم ایالات متحده از این شاخص از ۲۴ درصد به ۲۰.۸ درصد کاهش می‌یابد. یان شوئه تونگ، رئیس مؤسسه روابط بین‌الملل دانشگاه شینهوای چین دراین‌باره می‌گوید در حالی که آمریکا و غرب همچنان نگاه منفعت‌گرایانه و استعمارگرایانه‌ای به جهان دارند، چین درهای خود را به روی همه کشورها باز کرده است. او ادامه می‌دهد كه سیاست ‌خارجی چین بر سه اصل واقعیت‌های چینی، جهانی‌شدن و فرهنگ چینی متکی است؛ هرچند سیاست چین رسما بر مارکسیسم استوار است، ولی عملا پكن بر عمل‌گرایی متکی است. به نوشته نیوزویک مدت‌هاست که پیشی‌گرفتن چین از آمریکا در زمینه تولید ناخالص داخلی مورد بحث کارشناسان بوده است اما برخی اندیشکده‌ها ازجمله مركز تحقیقات تجاری و اقتصادی بریتانیا و همچنین اندیشکده نومورا هولدینگز گفته‌اند که تجارب متفاوت هر دو کشور در همه‌گیری کووید۱۹ تاریخ سبقت چین از آمریکا را به سال ۲۰۲۸ موكول كرده یا رسیدن به آن را حتی برای پنج سال زودتر تسریع می‌كند. در گزارش مركز تحقیقات تجاری و اقتصادی بریتانیا آمده بود كه چین خلاف دیگر کشورهای جهان که رشد اقتصادهایشان در سال ٢۰٢۰ منفی بود، بر اساس برآوردها رشد اقتصادی دودرصدی را تجربه خواهد کرد؛ چراكه اقتصاد این كشور کمتر از هر اقتصاد بزرگ دیگری از همه‌گیری کرونا آسیب دیده است. سهم این کشور در اقتصاد جهان از 3.6 درصد در سال ٢٠٠٠ به 17.8 درصد در سال ٢٠٢٠ افزایش یافته است. هدف این کشور این است که تا سال ٢٠٢۵ به کشوری با درآمد سرانه بالا تبدیل شود و مطابق برنامه‌ریزی‌های مقامات پكن، این هدف باید تا سال ٢٠٢٣ محقق شود. در گزارش دفتر مدیر اطلاعات ملی آمریكا نیز آمده است: در دو دهه آینده، چین بدون شك به‌دنبال اعمال تسلط بر آسیا و نفوذ بیشتر در سطح جهانی خواهد بود، اما در عین حال از نفوذ بر مناطق حاشیه‌ای استراتژیك دوری می‌كند. جامعه اطلاعاتی ایالات متحده آمریکا شامل ۱۶ سازمان و سازمان اطلاعاتی است که ریاست آن بر عهده مدیر اطلاعات ملی است. هریک از ۱۶ سازمان، در زمینه وظایف سازمانی خود به جمع‌آوری اطلاعات و ارزیابی آن می‌پردازند و نتایج بررسی‌های خود را در اختیار رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا، سیاست‌مداران یا نظامیان این کشور قرار می‌دهند. تا پیش از ۱۱ سپتامبر، مدیرکل آژانس اطلاعات مرکزی بر جامعه اطلاعاتی آمریکا ریاست می‌کرد، اما مدیر اطلاعات ملی که خود به رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا پاسخ‌گوست، در رأس این نهاد قرار دارد. در گزارش این نهاد آمده است كه چین همچنین احتمالا از پیشرفت‌های تکنولوژیکی خود برای به‌کارگیری ارتشی قدرتمند در شرق آسیا و دیگر مناطق استفاده می‌کند، اما استقرار متناسب نیرو -عمدتا به شکل پایگاه‌های دریایی- را به‌جای استقرار تعداد زیادی از سربازان ترجیح می‌دهد. بنابراین در چنین شرایطی پكن حتی می‌تواند برای تعامل با دیگر كشورهای جهانی حد و مرز تعیین كند و در صورت سركشی از خطوط تعیین‌شده، به آنان هشدار جدی دهد. این مسئله از سوی دیگر می‌تواند شعله اختلاف‌ها میان چین و آمریكا را شعله‌ورتر كند؛ یعنی دعوای همیشگی بر سر تایوان؛ جزیره خودگردانی كه در سال 1949 میلادی پس از پیروزی در جنگ داخلی، اعلام استقلال كرد، اما شی جینپینگ، رئیس‌جمهوری این كشور وعده داده است كه چه از طریق دیپلماسی و چه با زور آن را پس خواهد گرفت و طبق این گزارش، مقامات ارشد چینی ظاهرا انتظار دارند كه تا سال 2040 میلادی، تایوان هرچند از طریق زورگویی مداوم و بالاجبار به اتحاد آنان نزدیك شود. استفاده از قدرت نظامی گزارش دفتر مدیر اطلاعات ملی آمریكا اما جنبه‌های خطرناك دیگری را نیز دربر می‌گیرد. در این گزارش آمده است كه چین برای تأمین منافع خود، احتمالا قابلیت‌های نظامی خود را به ‌کار خواهد بست که آمریکا و نیروهای هم‌پیمان با آن در منطقه را با افزایش ریسک مواجه ‌کند. هدف پكن در حقیقت آن است كه دسترسی آمریكا و شركای واشنگتن را به پایگاه‌هایش محدودتر كند. اكنون ایالات‌ متحده با داشتن 800 پایگاه نظامی در جهان و استقرار تنها 280 پایگاه در منطقه آسیاپاسیفیك، قدرت نظامی برتر را در منطقه و جهان در اختیار دارد. اما رئیس‌جمهوری چین به‌شدت بر نوسازی و گسترش توانایی‌های ارتش آزادی‌بخش خلق متمركز شده است تا جایی ‌كه بتواند در مناطق ادعایی تحت مالكیت خود، حاكمیت مطلق نظامی‌اش را تضمین كند. البته به باور نویسندگان آمریكایی این گزارش، هرچند احتمال همكاری بین چین، آمریکا و غرب در آینده بعید نیست، اما چین از این توانایی نظامی و پیشرفت‌هایش در عرصه فناوری تنها در منطقه آسیای شرقی استفاده نخواهد كرد و در حقیقت افزایش توانایی نظامی، ابزاری برای پكن خواهد بود تا مانع رویش ائتلاف‌های مخالف شود، یكپارچگی اقتصادی شركایش در خاورمیانه و اقیانوس هند را تقویت كند و از همه مهم‌تر راه نفوذ چین را به آسیای مركزی و شمالگان هموار كند؛ منطقه‌ای كه برای داشتن برتری در آن باید رودرروی روسیه نیز قرار بگیرد.