چرا دولت بایدن به عراق خوش‌بین است؟
دیاری صالح. كارشناس عراقی
در اوایل ماه میلادی جاری، ایالات متحده و عراق دور سوم «مذاکرات استراتژیک» خود را برگزار کردند. موارد مورد بحث شامل موضوعات انرژی، اقتصاد، فرهنگ، آموزش‌و‌پرورش و مهم‌تر از همه امنیت بود.
مذاکرات هفتم ماه آوریل در دولت جدید ایالات‌متحده، به رهبری رئیس‌جمهوری جو بایدن، در نوع خود اولین بود. بایدن در سخنرانی خود در مراسم تحلیفش در ماه ژانویه، وعده ساخت مسیری جدید در سیاست خارجی را داد که به‌جای اعمال قدرت، مبتنی‌بر دیپلماسی باشد. از‌این‌رو، واشنگتن تا به اینجا موضع خوش‌بینانه‌ای را نسبت به عراق اتخاذ کرده است؛ اما با توجه به طیف گسترده مسائل حل‌نشدنی که کشور با آن مواجه است، اساس این خوش‌بینی چه می‌تواند باشد؟ سرنوشت نیروهای آمریکایی در عراق کمی پس از آخرین دور مذاکرات، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده، گفت که او نسبت به آینده روابط واشنگتن و بغداد «خوش‌بین» است. وزیر خارجه همچنین بر توسعه «مشارکت گسترده و استراتژیک» میان طرفین تأکید کرد. سخنان بلینکن تأییدی بر تلاش‌های آمریکا در راستای اصلاح نقش خود در عراق و حقانیت‌بخشی به نتیجه این مذاکرات بود. افزون‌بر‌این، واشنگتن اعلام کرد که قصد دارد ارائه آموزش به نیروهای امنیتی عراق را مرکز توجه نیروهای خود در عراق قرار دهد. در مقابل، بغداد نیز متعهد شده است كه اقدامات محافظتی بیشتری برای حفظ هیئت‌های دیپلماتیک، تأسیسات، گروه‌ها و پایگاه‌های نظامی آمریكا در خاک خود به عمل آورد. به نظر می‌رسد که این اقدامات آمریکا ناشی از تمایلش به مقابله با نفوذ واحدهای بسیج مردمی حشدالشعبی باشد؛ مجموعه‌ای از گروه‌های مسلح شیعه که حضور ارتش آمریکا را در عراق قاطعانه رد می‌کنند. دولت بایدن بر این باور است که این مذاکرات استراتژیک، نهایتا قدرت لازم را در اختیار نخست‌وزیر مصطفی الکاظمی قرار می‌دهد که با این واحدها، چه از‌طریق كاهش نفوذ آنها در سیاست عراق و چه از‌طریق خلع سلاح آنها، مقابله کند. مقامات آمریکایی امیدوارند که چنین اقدامی از جانب بغداد، نه‌تنها دولت را تقویت کند؛ بلکه حمایت مردمی را نیز افزایش دهد. با روشن‌شدن جزئیات موضوعات مورد بحث ایالات متحده و عراق، مقتدی‌صدر، سیاست‌مدار و روحانی شیعه پر‌نفوذ، حمایت خود را از چارچوب این مذاکرات ابراز کرد. صدر گفت که اقدام دولت برای مهار گروه‌های مسلح که از ضوابط این مذاکرات تخطی می‌کنند، چشم‌انداز مثبتی است؛ البته تا زمانی که آمریکا بر سر قرار خود بماند. صدر در توییتر نوشت: «اگر ایالات متحده به شرایط توافق‌شده در این گفت‌وگو پایبند باشد، گروه‌های مقاومت ملی عراق باید هرگونه عملیات نظامی را در تمام اشکال آن متوقف کنند و دولت باید هر کسی را که آن را نقض کند، مجازات کند». به همین ترتیب، با آغاز جدیدترین دور مذاکرات، تغییرات درخور‌توجهی در شعارهای کاظمی به گوش می‌رسد. اظهارات کاظمی در حالی ابراز شد که کابینه او در بحران بزرگی گرفتار است. دولت دائما از تکثیر تعداد اسلحه در کشور و همچنین توانمندی گروه‌های مسلح متعدد شرمسار شده است. این گروه‌ها، با تهدید منطقه سبز که خود تحت حفاظت شدید است، امنیت را در بغداد تضعیف می‌کنند. امکانات دولتی و دیپلماتیک در این منطقه متمرکز هستند. برداشته‌شدن گام‌هایی مهم در راستای حل این بحران، هم برای بایدن و هم برای كاظمی، یک پیروزی بزرگ محسوب می‌شود. این در حالی است كه برخی از ناظران عراقی این مذاکرات استراتژیک را تا حدود زیادی نمایانگر تلاش کاظمی برای مطرح‌ماندن در عرصه سیاست، پس از انتخابات می‌دانند. درخور توجه است که جدیدترین دور مذاکرات ایالات متحده و عراق پس از سفر نخست‌وزیر به دو کشوری که نقشی کلیدی در منطقه ایفا می‌کنند، انجام شد. کاظمی سی‌و‌یكم ماه مارس به عربستان سعودی و چهارم آوریل به امارات متحده عربی سفر کرد. این دیدارها عمدتا به‌عنوان تلاشی ازسوی کاظمی برای معرفی خود به‌عنوان چهره‌ای شیعه که کشورهای عربی از همکاری بیشتر با او استقبال می‌کنند، تعبیر شدند. کاظمی ممکن است پس از انتخابات ماه اکتبر، با تقویت وجهه‌اش به‌عنوان سیاست‌مداری که هم در واشنگتن محبوب و هم در تهران مقبول است، از این تلقی بهره ببرد. آن روی سکه خلاف بلینکن که ابراز خوش‌بینی کرده بود، گروه‌های مسلح عراقی به نتایج بالقوه مذاکرات استراتژیک میان بغداد و واشنگتن اعتقادی ندارند و این امر را به‌وضوح نشان داده‌اند. به‌علاوه به نظر نمی‌رسد که از سرعت برنامه‌ریزی‌ها برای حمله به تأسیسات ایالات متحده کاسته شده باشد. به‌عنوان مثال، نهم ماه آوریل، در استان غربی انبار یک سکوی پرتاب موشک برای هدف‌گیری یکی از پایگاه‌های نظامی که میزبان نیروهای آمریکایی است، کشف شد. یک نگرانی بیشتر، به‌ویژه برای اعضای حشدالشعبی، این است که در بیانیه‌های مقامات آمریکایی درباره جدیدترین دور مذاکرات، تاکنون به‌صراحت هیچ اشاره‌ای به درخواستی از جانب عراق یا جدول زمانی برای خروج نیروهای آمریکایی از کشور نشده است. همچنین پیش‌بینی اینکه کاظمی بتواند حضور قاطع خود را در صحنه سیاسی پس از انتخابات حفظ کند، دشوار است؛ چراکه این انتخابات آغازگر دولتی جدید خواهد بود.