زنگ خطر برای غرب

چین زمانی طولانی است که برای ایفای نقش ابرقدرتی جدید در مناسبات سیاسی و اقتصادی جهان دورخیز کرده و سیاست «اولویت با آمریکا» در دوره چهارساله ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ و خروج ایالات متحده از بسیاری از معاهده‌ها و نهادهای بین‌المللی هم موقعیت مناسبی برای حکومت کمونیستی پکن فراهم کرد تا اقدام به پرکردن جای خالی مهم‌ترین رقیب خود کند. طی حدود دو سال اخیر و در پی همه‌گیری ویروس کرونا که منشأ آن در ووهان بود و سازمان بهداشت جهانی تحت تأثیر حکومت چین، اقدام به پنهان‌کاری درمورد میزان شیوع این ویروس و خطرهای آن کرد، مناسبات واشنگتن با سازمان ملل و سازمان بهداشت جهانی به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های این نهاد بین‌المللی به تیرگی گرایید و پکن از فرصت استفاده کرد و با اختصاص کمک‌های مالی، جای پای خود را در این سازمان ملل و نهادهای زیرمجموعه آن محکم‌تر کرد. چین که یکی از پنج عضو دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل است، در ماه جاری میلادی ریاست دوره‌ای شورای امنیت را بر عهده خواهد داشت. با وجود اینکه این شورا بازوی اجرائی سازمان ملل محسوب می‌شود اما ریاست دوره‌ای آن جایگاهی تشریفاتی است که تأثیر خاصی در اقدامات این شورا ندارد. با این حال پکن قصد دارد از همین فرصت هم برای شکل‌دادن به نظم جهانی مورد نظر خود استفاده کند؛ نظمی که دموکراسی را تهدید و از دیکتاتورها حمایت می‌کند. اعضای شورای امنیت که به ریاست دوره‌ای و یک‌ماهه این شورا می‌رسند، دستور کار رسمی شورا را که به عنوان «برنامه کاری» نیز شناخته می‌شود، تبیین می‌کنند و در این روند اولویت‌های ملی هر حکومت نمایان می‌شود. هنگامی که ایالات متحده در آوریل 2017 این سمت را در اختیار گرفت، نیکی هیلی، نماینده وقت ایالات متحده در سازمان ملل، اولین بحث موضوعی درباره حقوق بشر را به دستور کار شورا افزود. با وجود اینکه موضوع حقوق بشر به طور ذاتی با صلح و امنیت در ارتباط است، چین و روسیه در ابتدا و با این استدلال که بحث درمورد حقوق بشر برای برنامه‌های شورای امنیت ثمری ندارد، به افزودن این بحث به دستور کار شورا مخالفت کردند. حمایت از دیکتاتورها هنگامی که چین آخرین بار در مارس 2020 ریاست شورا را در دست گرفت، در حالی که جهان برای مبارزه با بیماری همه‌گیر ویروس کرونا (که از ووهان سرچشمه گرفته بود)، آماده می‌شد «ژانگ جون» سفیر پکن در سازمان ملل از افزودن بحث درباره این همه‌گیری به دستور کار شورا خودداری کرد و گفت: «ما هیچ برنامه‌ای برای بحث درمورد ویروس کرونا در شورای امنیت نداریم. این واقعا از محدوده شورای امنیت خارج است. این مسئله‌ای در حوزه بهداشت عمومی است». در عوض چین، موضوع مقابله با تروریسم و افراط‌گرایی در آفریقا، صلح‌بانی و نقش چندجانبه‌گرایی در حل‌وفصل اختلافات را در دستور کار قرار داد: تمام این موضوعات از جمله مواردی هستند که چین قصد دارد منابع و نفوذ خود در آنها را افزایش دهد. برنامه کاری چین برای ریاست بر شورای امنیت سازمان ملل تفاوت چندانی با برنامه قبلی این کشور نخواهد داشت. چین اعلام کرده که یک جلسه توجیهی درمورد «حمایت از چندجانبه‌گرایی در سازمان ملل متحد» و همچنین یک بحث آزاد درمورد «بهبود امنیت نیروهای حافظ صلح» برگزار خواهد کرد. همچنین یک بحث آزاد درمورد «دلایل اصلی افزایش خشونت در آفریقا با وجود عملکرد موفقیت‌آمیز کشورهای این قاره در کنترل همه‌گیری کرونا». بدون شک، چین تلاش خواهد کرد تا موفقیت در فروش واکسن مشکوک خود در بسیاری از کشورهای قاره آفریقا را یک موفقیت بزرگ جا بزند و آن را «کالای عمومی جهانی» معرفی کند. به این ترتیب، دستور کار مورد نظر پکن در راستای تلاش‌های این کشور برای تضعیف رهبری جهانی ایالات متحده و دموکراسی در جهان است. سازمان ملل و به طور خاص، شورای امنیت، هدفی ساده برای به‌حداکثررساندن نفوذ پکن در این نهاد محسوب می‌شود. چین به همراه آمریكا، بریتانیا، فرانسه و روسیه به‌عنوان یکی از پنج عضو دائمی شورا، اختیار وتوی قطع‌نامه‌های شورای امنیت را دارد. با اینکه ایالات متحده بیش از دیگر اعضای شورای امنیت از حق خود برای وتوی قطع‌نامه‌های این شورا استفاده کرده اما چین در سال‌های اخیر بیش از گذشته از این امتیاز استفاده می‌کند. به طوری که از سال 2011 تاکنون، این کشور 9 قطع‌نامه از جمله هشت قطع‌نامه درمورد سوریه و یک قطع‌نامه درباره ونزوئلا را وتو کرده است. چین در وتوی قطع‌نامه‌های شورای امنیت به تنهایی عمل نمی‌کند و روسیه را همراه خود دارد. چین بارها از حکومت‌هایی مانند حکومت نیکولاس مادورو در ونزوئلا در برابر پاسخ‌گویی درمورد خشونت‌ها در ونزوئلا محافظت کرده است. توجیه چین برای خودداری از پاسخ‌گوکردن دیکتاتورها هم «عدم مداخله در امور داخلی کشورهای دیگر» است. بستری برای نفوذ حمایت از حکومت‌های غیرمسئول از سوی چین و روسیه در حالی انجام می‌شود که مسئولیت اصلی شورای امنیت، حفظ صلح و امنیت بین‌المللی است اما چین به دنبال جایگزین‌کردن ارزش‌های اقتدارگرایانه حزب کمونیست چین به جای پاسخ‌گویی و مسئولیت‌پذیری است. چین همچنین از شورای امنیت به عنوان ابزاری سیاسی در تلاش برای تضعیف دموکراسی و ارزش‌های لیبرالی که ایالات متحده و شرکا و متحدان همفکرش از آن دفاع می‌کنند، استفاده کرده است. وزیر خارجه چین در پی حمایت ایالات متحده از جنبش دموکراتیک در هنگ‌کنگ و اعمال تحریم علیه چین به دلیل نسل‌کشی اقلیت مسلمان اویغور، در حاشیه نشست آمریکا و چین که در ماه مارس برگزار شد، به هیئت آمریکایی و خبرنگاران گفت: «ما معتقدیم که زمان آن فرا رسیده که ایالات متحده چهره خود را تغییر دهد و دست از توسعه دموکراسی در دیگر نقاط جهان بردارد». پس از این موضع‌گیری، چین با مشارکت روسیه در نشست شورای امنیت از «افزایش تلاطم سیاسی جهانی و ماهیت مخرب اهداف ایالات متحده» ابراز نارضایتی کرد. «مورگان لورن وینا» عضو بنیاد دفاع از دموکراسی به «نشنال‌اینترست» می‌گوید: «دولت بایدن نباید استفاده چین از شورای امنیت به عنوان ابزار پروپاگاندا را نادیده بگیرد. همان‌طور که بدون تردید چین قصد سوء‌استفاده از چنین موقعیتی را دارد، ایالات متحده باید هرگونه تلاش پکن برای استفاده از شورای امنیت به عنوان بستری برای تغییر دستور کار شورا برای محافظت از دیکتاتورها و تضعیف دموکراسی را خنثی کند. ایالات متحده همچنین باید با کمک سایر اعضای شورای امنیت از جمله بریتانیا و فرانسه و همچنین اعضای منتخب غیردائم مانند نروژ و استونی، مانع از خودنمایی چین در جایگاه ریاست دوره‌ای شورای امنیت شود. شورای امنیت هدفی آسان برای چین است. پکن با استفاده از این شورا به عنوان نهادی مشورتی می‌تواند با نفوذ بر اعضای غیردائم، از آن به عنوان بستری برای اهداف مخرب خود استفاده کند. ایالات متحده و سایر اعضای غربی شورای امنیت باید یکپارچگی شورا را حفظ کرده و فریب‌های چین را برملا کنند».