بازیابی مجدد و نگاه جدید
احمد محیط‌طباطبایی
دنیا سال سختی را پشت‌سر گذاشت و بر اثر بحرانی فراگیر همه عرصه‌های زندگی دستخوش تغییراتی اجباری شد. کسب‌وکارهای زیادی دستخوش تغییرات ناخواسته شدند و نهادها و سازمان‌های زیادی هم سروشکل حیاتشان را تغییر دادند. موزه‌ها هم از این قاعده مستثنا نبودند. در سالی که گذشت شاهد فعالیت همه افراد و نهادهایی بودیم که سعی کردند موزه‌ها را زنده نگه دارند و به فعالیت خود ادامه دهند. این دومین هجدهم ماه می و روز جهانی موزه‌ای است که موزه‌ها در ایران و سراسر دنیا تحت تأثیر پاندمی روزگار می‌گذرانند؛ شاید به همین دلیل هم هست که شورای بین‌المللی «بازیابی مجدد و نگاه جدید» را به‌عنوان شعار سال موزه‌ها انتخاب کرده است. فراموش نکنیم که موزه‌ها مکان و فضایی هستند که زندگی گذشته یا به عبارت امروز آنالوگ را در خود حفظ و از طریق دیجیتال به دنیای آینده منتقل می‌کنند. به این ترتیب وظیفه اصلی موزه و موزه‌دار تغییر نکرده، بلکه فقط از شرایط فعلی باید نهایت بهره را برای انجام وظایف خود ببرد. آنچه در ایران در یک سال اخیر رخ داد نیز همین تلاش برای زنده‌ماندن و زنده‌نگه‌داشتن حیات موزه‌ها و تلاش برای استمرار شرایطی بود که در آن موزه‌ها بتوانند وظایف خود را به‌خوبی انجام دهند.
دنیا سال سختی را پشت‌سر گذاشت و بر اثر بحرانی فراگیر همه عرصه‌های زندگی دستخوش تغییراتی اجباری شد. کسب‌وکارهای زیادی دستخوش تغییرات ناخواسته شدند و نهادها و سازمان‌های زیادی هم سروشکل حیاتشان را تغییر دادند. موزه‌ها هم از این قاعده مستثنا نبودند. در سالی که گذشت شاهد فعالیت همه افراد و نهادهایی بودیم که سعی کردند موزه‌ها را زنده نگه دارند و به فعالیت خود ادامه دهند. این دومین هجدهم ماه می و روز جهانی موزه‌ای است که موزه‌ها در ایران و سراسر دنیا تحت تأثیر پاندمی روزگار می‌گذرانند؛ شاید به همین دلیل هم هست که شورای بین‌المللی «بازیابی مجدد و نگاه جدید» را به‌عنوان شعار سال موزه‌ها انتخاب کرده است. فراموش نکنیم که موزه‌ها مکان و فضایی هستند که زندگی گذشته یا به عبارت امروز آنالوگ را در خود حفظ و از طریق دیجیتال به دنیای آینده منتقل می‌کنند. به این ترتیب وظیفه اصلی موزه و موزه‌دار تغییر نکرده، بلکه فقط از شرایط فعلی باید نهایت بهره را برای انجام وظایف خود ببرد. آنچه در ایران در یک سال اخیر رخ داد نیز همین تلاش برای زنده‌ماندن و زنده‌نگه‌داشتن حیات موزه‌ها و تلاش برای استمرار شرایطی بود که در آن موزه‌ها بتوانند وظایف خود را به‌خوبی انجام دهند. موزه ملی ایران که در یک سال و چند ماه اخیر به‌عنوان کمک و پشتیبانی از سایر موزه‌ها تا جایی که در توان داشت فعالیت کرد و شرایط سخت را برای بقیه آسان کرد. همچنین موزه پست که توانست شرایط بازدید مجازی را برای سایر موزه‌ها فراهم آورد. حتما می‌دانید که شرایط اجباری سلطه کرونا در دنیا موجب شد بسیاری از موزه‌ها تورهای آنلاین و برخط خود را فعال‌تر از گذشته کنند. در این میان بسیاری از موزه‌ها در ایران از زیرساخت‌های لازم برای این کار برخوردار نبودند و موزه پست با پشتوانه فنی‌ای که داشت تلاش کرد این چالش را برای بسیاری از موزه‌ها برطرف کند. یکی دیگر از بازوهای کمک به موزه‌ها در سال گذشته موزه ملی علوم و نوآوری بود که توانست در توسعه فضای فیزیکی موزه‌های کشور گام‌های مهمی بردارد. در سالی که گذشت شورای خلیفه‌گری ارامنه در اصفهان در خیابان سنگتراش‌ها خانه قدیمی یتیم‌خانه را به موزه موسیقی تبدیل و آن را افتتاح کردند. چنین اقدامی در چنین شرایطی بی‌شک جای تقدیر دارد. همچنین موزه جلال و سیمین و موزه ارامنه تهران با کمک و پشتیبانی موزه پست توانستند به وظیفه بین‌المللی در جهت تولید تمبر مشترک و همچنین تثبیت زمان و فضای مربوط به موزه خود اقدام لازم را به عمل آورند که جای تقدیر دارد. به‌طورکلی از شهرستان‌های کوچک در جنوب ایران تا اردبیل، از موزه حرم امام رضا (ع) در مشهد تا هفت‌تپه، همه موزه‌ها در سال سختی که گذشت به فعالیتی بسیار درخور توجه مشغول بودند. در سالی که گذشت همچنین برخی از موزه‌ها از فرصت استفاده کرده و به بازسازی و ترمیم و توسعه خویش اقدام کردند. در این مورد باید از کاخ گلستان، کاخ نیاوران، موزه آبگینه و... یاد کنیم. در کنار اینها توسعه اجباری فعالیت مجازی موزه‌ها که در بالا به آن اشاره شد شاید یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌های زیرساختی در موزه‌های کشور بود. در نهایت باید از همه کسانی که در امر موزه و موزه‌داری در سال گذشته فعالیت کرده و توانستند این چراغ را روشن نگه دارند تا بتواند وظیفه خود را که انتقال فرهنگ از نسلی به نسل دیگر است انجام بدهد، قدردانی کرد. این عزیزان فقط موزه و موزه‌داران نبوده‌اند، بلکه باید از همه کسانی که در فضای مجازی، فضای رسانه، آموزشی و سایر فضاهای مکمل کمک کرده‌اند تا این جریان شکل گرفته و به مسیر خود ادامه دهد، قدردانی به عمل بیاورم. امیدوارم سالی همراه با موفقیت و سلامتی برای همه در پیش باشد و ان‌شاءالله سال آینده در کنار یکدیگر بتوانیم مراسم آیینی موزه برتر را در شکل واقعی و حقیقی خودش برگزار کنیم؛ دور از کرونا و سایر بیماری و ناراحتی‌ها. به امید خدا.