چرا مناظره‌ها جواب نداد؟
علی‌محمد نمازی*
مهم‌ترین پارامترهای مورد نیاز برگزاری یک انتخابات رقابتی و تأمین‌کننده خواست و اراده اکثریت مردم عبارت‌اند از: قانون و مقررات درست، شیوه و روش به‌روز و مدرن، امکانات سخت‌افزاری، زمان مناسب و مهلت کافی، مجریان و ناظران بی‌طرف، فهرست فراگیر انتخاب‌شوندگان، امکان و ابزار آشنایی رأی‌دهندگان با برنامه‌ها، سوابق و توانایی نامزدهای انتخابات و چنانچه اعتدال و تناسب بین موارد فوق‌الذکر رعایت نشود، شکل کار ناخوشایند و آزاردهنده بوده و محتوا نیز کیفیت لازم را نخواهد داشت.
شکل و شیوه برگزاری انتخابات در کشورمان قدیمی، کهنه و ناکارآمد است. فقدان مهم‌ترین ابزار برگزاری دموکراتیک انتخابات یعنی همان کارکرد حزبی و در نتیجه مجری و ناظر خود حاکمیت است و کاندیداهایی که باید در جریان چرخش دموکراتیک قدرت، صاحبان احتمالی آینده قدرت باشند از سوی مسئولان فعلی یا به عبارتی رقیبان در قدرت تأیید صلاحیت و گزینش می‌شوند و نتیجه آن خط‌خوردن کاندیداهای تراز مردم از جناح اصلی و عدم معرفی برنامه مناسب اداره کشور می‌شود. متأسفانه فیلتر عبور کاندیداها دوره به دوره تنگ‌تر شده و منادیان جدی اصلاح وضع موجود قادر به عبور از آن نیستند. نمونه واضح آن احراز صلاحیت‌ها در انتخابات اخیر مجلس شورای اسلامی و دو انتخابات در حال برگزاری است. موضوع این یادداشت، پرداختن به یکی از وسایل کمک‌کننده به معرفی کاندیداها یعنی ابزار «مناظره» است که از سوی سیمای جمهوری اسلامی روی آنتن رفته و چون در ارتباط حق تعیین سرنوشت ملت است، اصولا باید یکی از پربیننده‌ترین برنامه‌های این رسانه باشد که به‌دلیل عدم استفاده درست از این اهرم به منظور معرفی فراگیر کاندیداها آن‌هم در شرایط کرونایی و عدم امکان اجتماع، به استناد گزارش‌ها چندان مورد استقبال قرار نگرفته است و جای تعجب دارد که چرا مسئولان امر در سیما بلافاصله پس از پخش مناظره اول به‌دنبال ارزیابی نظر بینندگان یا حداقل صاحب‌نظران نبوده تا نواقص برطرف شود؟ بینندگان شاهد بودند که در دومین برنامه، نحوه برگزاری مناظره‌ها با مخالفت خود کاندیداها مواجه شد! چرا مناظره که در انتخابات نظام‌های دموکراتیک مورد استفاده است، در انتخابات ایران که اجرای آن سابقه طولانی در جلسات درس حوزه‌های علمیه و بلافاصله پس از پیروزی انقلاب اسلامی بین منتقدان و حتی مخالفان نظام جمهوری اسلامی از یک طرف با موافقان و مدافعان مورد استفاده قرار گرفت، جواب نداده است؟ به نظر نگارنده منشأ عمده اشکالات به دو مورد برمی‌گردد: الف- نبود کارکرد حزبی در اداره کشور و به‌خصوص در برگزاری انتخابات. نتیجه چنین حالتی ثبت‌نام چندصدنفری کاندیداهاست که موجب شهرت کاذب برای خیلی‌ها می‌شود و استفاده از ابزار ردصلاحیت‌ها برای حذف رقبای جدی و همچنین کاهش کاندیداها به زیر ١٠ نفر است که از آثار آن ضربه به کیفیت انتخابات و از عوامل مشکل‌برگزارشدن مناظره‌ها و فراهم‌آمدن زمینه نارضایتی ردصلاحیت‌شدگان می‌شود. ب- عدم رعایت شرایط مناظره. هدف از انجام مناظره، طرح و تبادل نظرات درباره یک یا چند موضوع یا مسئله مورد توجه رأی‌دهندگان است که حل آنها، تأثیر مثبتی بر روند زندگی مردم و پیشرفت کشور دارد و کشف حقیقت و شناخت کاندیدای اصلح را به ارمغان می‌آورد. برای دستیابی به این هدف: الف- مناظره باید بین دو نفر و سر یک موضوع یا مسئله صورت بگیرد تا امکان مقایسه جواب‌ها برای بینندگان و شنوندگان فراهم باشد؛ نه هفت نفر با سؤا‌ل‌های جداگانه که نه‌تنها سودی ندارد، بلکه موجب خستگی بیننده و مستمعان خواهد شد. ب- زمان برای جواب‌دادن کافی باشد؛ نه سه، چهار دقیقه. ج- در تعیین موضوع و سؤال نظر متخصصان و حتی کاندیداها دریافت و مورد توجه قرار گیرد. د- کاندیدا مکلف به ارائه دیدگاه و برنامه خود برای حل مشکل باشد و مجری نیز نباید اجازه خروج کاندیدا از دستور را بدهد. ه- مناظره با نیت خیر و در شرایط منصفانه صورت بگیرد که در صورت رعایت شرایط مذکور، مناظره روان ادامه یافته و منجر به جدل و کشمکش نخواهد شد. و- اگر صداوسیمای خصوصی رقیب صداوسیمای دولتی وجود داشت، مناظره‌ها جذاب‌تر می‌شد. پیشنهاد می‌شود: 1- کارکرد حزبی بر انتخابات حاکم و کاندیداهای اصلی از دو، سه نفر تجاوز نکنند. ٢-اجازه تأسیس صداوسیما توسط بخش خصوصی داده شود. ٣- انتخابات با شیوه مدرن و شمارش آرا توسط ماشین انجام شود. ۴-مناظره‌ها با شرایط استاندارد برگزار شود. ۵- اگر کاندیدایی به جای نقد رقیب به نقد یا تخریب دولت پرداخت، ضمن تحمل جریمه مورد توافق، دولت یا دستگاهی که مورد ظلم قرار گرفته بتواند متناسب از خود دفاع کند. * عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران