میدان نفتی کاشاگان؛ شکستی بزرگ برای شرکتهای عظیم نفتی
میدان نفتی کاشاگان (kashagan oil field) در نقطه شمالی دریای خزر واقع شده است. این میدان نفتی در سال ۲۰۰۰ کشف شد که یکی از بزرگترین میدانهای فراساحلی یا دریایی
(offshore) دنیا محسوب میشود. این میدان نفتی در نزدیکی استان آتیراو (Atyrau) کشور قزاقستان واقع شده است که علاوه بر نزدیکبودن به میدان نفتی تنگیز (Tengiz field) کشور قزاقستان از لحاظ منابع زیرزمینی با این میدان بزرگ نفتی مشترک است. ماجرای جستوجو درخصوص کشف میدان جدید در دریای خزر به سالهای ۱۹۷۰ بازمیگردد. احتمال وجود منابع زیرزمینی در بستر دریای خزر داده میشد و با استفاده از لرزهنگاریهایی که در سالهای میانی دهه ۱۹۹۰ اتفاق افتاد، تأیید شد و سرانجام تلاشها در زمینه پیداکردن میدان جدید نفتی در دریای خزر در سال ۲۰۰۰ به نتیجه رسید. براساس تحقیقات بهعملآمده از میدان نفتی کاشاگان از ۳۵ میلیارد بشکه ذخیره موجود در این میدان نفتی چیزی در حدود ۱۱ تا ۱۳ میلیارد بشکه قابلیت استخراج را دارد. براساس توافقنامه تقسیم تولید (PSA) سرمایهگذاران خارجی در زمینه تقسیم سود و تولید به صورت منصفانه فعالیت میکنند و در واقع این توافقنامه باعث جلوگیری از استعمار و تسلط کمپانیها و کشورهای دارای منابع میشود. در سال ۲۰۱۳ و با تولید تنها ۷۵ هزار بشکه نفت خام در روز در میدان نفتی کاشاگان شروع به تولید و آغاز فعالیت خود کرد که فاصله بسیاری با برآوردهای اولیه داشتیم که این فعالیت نیز یک ماه بعد به دلیل نشت لولهها متوقف شد. با توضیح مختصری که ذکر شد، حالا به بررسی برخی مسائل میپردازیم که باعث تغییر یا بهصرفهنبودن تولید نفت در این میدان شده است و بهنوعی هزینههای صرفشده در میدان نفتی کاشاگان را بیشتر از درآمد کسبشده در این میدان نفتی شاهد هستیم. اتخاذ سیاستهای نادرست و وضع قوانین و همچنین اخذ مالیاتهای سنگین از کمپانیهای حاضر در این میدان نفتی را از دلایل مهم کندشدن تولید در این میدان نفتی میتوان نام برد. از طرفی دیگر تغییرات آبوهوایی در میدان نفتی کاشاگان حیرتانگیز است. دمای هوا در این منطقه در تابستان به مثبت ۴۰ درجه و در زمستان به منفی ۴۰ درجه میرسد که کار تولید را بسیار دشوار میکند. از سوی دیگر ما در این منطقه شاهد موجهای آبی بسیار بلندی هستیم که باعث تخریب و فرسودگی تأسیسات میشود که البته با ایجاد جزایر مصنوعی و موجشکنها در اطراف میدان نفتی کاشاگان تلاش شد درصدد مقابله با آن برآیند. یکی از مهمترین موانع و مشکلات میدان نفتی وجود گاز سولفید هیدروژن (Hydrogen Sulfide ) است که باعث خوردگی و فرسودگی خط لولههای موجود در این میدان نفتی و نشت میشود؛ مانند آنچه در سال ۲۰۱۳ اتفاق افتاد و باعث توقف تولید شد. یکی دیگر از موانعی که بر سر راه میدان نفتی کاشاگان وجود دارد، مشکلات محیطزیستی و دریاچهبودن دریای خزر است. به طور کلی میدان نفتی کاشاگان با صرف هزینهای بالغ بر ۵۰ میلیارد دلار تولید آنچنانی نداشته و امروزه شاهد تولید روزانه کمتر از ۴۰۰ هزار بشکه نفت خام در این میدان نفتی هستیم. میتوان میدان نفتی کاشاگان را شکستی بزرگ برای غولهای نفتی دنیا عنوان کرد که هزینههای بسیار آنها سود آنچنانی عاید کمپانیها نکرده است؛ البته تمایل کمپانیهای بزرگ برای حضور در دریای خزر و نقشآفرینی آنها را نمیتوان تنها به مسائل اقتصادی محدود کرد و طبیعتا اهداف سیاسی و ژئواستراتژیکی خاص خود را دنبال میکنند که یکی از آنها را میتوان چنین عنوان کرد که سایر کشورها مانند کشورهای اروپایی یا چین به دنبال متنوعسازی مسیرهای انرژی خود هستند و این نیز باید از سوی ایران مدنظر قرار بگیرد که در صورت کشف میدانهای نفتی در دریای خزر باعث کاهش قدرت ایران در مقوله انرژی در منطقه میشود که تبعات امنیتی، ژئوپلیتیکی و استراتژیکی را برای ایران به دنبال دارد.