صد سال قبل، همزمان با فرونشستن غبار جنگ جهانی اول، با وجود آنکه چین نیز به دیکتاتوری نظام سلطنتی با عمر بیش از دو هزار سال پایان میداد، اما کلیت کشور همچنان به آشفتهبازاری درهم میمانست که نیروهای نظامی از هر سو سر برمیآوردند و در سایه درگیریهای جنگسالاران، آوارگی و بیچارگی نصیب مردمان عادی کوچه و بازار میشد و در همین ایام، زورمداران غربی به استثمار مناطق مختلف کشور میپرداختند و در یک کلام سایه مصائب طبیعی و انسانی بر سر همگان گسترده شده بود و به رغم تغییراتی که رخ داده بود، جامعه چین هنوز خود را از وضعیت نیمهاستعماری و نیمهفئودالی رها نکرده بود. بااینحال، درست از همین سالها بود که قدرت انباشتهشده ملت چین شروع به فوران کرد؛ پسران و دختران چینی گروهگروه و فوجفوج در پی یکدیگر وارد کارزار شدند و از پس 28 سال نبرد خونین، اشغالگری امپریالیسم ژاپن را مقهور خویش کرده و به طور کامل ساختاری که موجبات ظلم و ستم به ملت چین را برقرار میکرد، برانداخته و از پس آن استقلال ملی را محقق کردند و کاری کردند که جهانیان را به شناختی جدید از چین وادار میکرد.
جمهوری خلق چین در سال 1949 بنا و هویت چین بهعنوان کشوری حقیقتا مستقل و خودمختار به جهانیان اعلان شد و از قِبل آن کسب پیروزمندانه زایشی نو در بستر تاریخ محقق. چین ساختاری بنیادین را بر مبنای سوسیالیسم بنا گذاشت و وحدتی بیسابقه در تاریخ کشور برای تمام اقوام چین محقق شد. در عرصه صنعت و اقتصاد، ساختاری ملی و بهغایت کامل و مستقل بنا گذاشته شد و در حوزههای فناوری و علوم، آموزش، فرهنگ و بهداشت، توسعهای سریع به دست آمد و در این میان سهم علم و فناوری بهمراتب برجستهتر از دیگر حوزهها بود. در سال 1970 نخستین ماهواره چینی با موفقیت به فضا پرتاب شد. در سال 1971، جمهوری خلق چین کرسی قانونی خود در سازمان ملل متحد را مجدد به دست آورد و از همین دوران فصلی بهکلی نو در تاریخ دیپلماسی چین گشوده شد و از پس آن ظهور تدریجی چین در عرصههای بینالمللی آغاز و تأثیرگذاری حقیقی و مهم چین بهعنوان یک کشور بزرگ در مسائل مختلف محقق شد.
در سال 1978 چین اجرای سیاست اصلاحات و درهای باز را آغاز کرد. در چارچوب این سیاست، چین، اصلاح، توسعه و ثبات را بهعنوان یک کلیت واحد مدنظر قرار داده و تحرکات اجتماعی را بهعنوان موتور محرکه اصلاحات داخلی فعال کرد و از سوی دیگر نیز با بازکردن فضا به روی جهان خارج، محرکهای لازم برای اقتصاد خویش را فراهم کرد؛ از آن پس، توسعه اقتصادی چین پا در مسیر حرکت سریعالسیر نهاد و ملت چین به معنای واقعی کلمه به بهرهمندی از منافع توسعه پرداختند. توجه به وضعیت شهر شِنجِن در جنوب چین در این خصوص نمونهای راهگشاست، این شهرستان کوچک حاشیهای که رقم تولید ناخالص داخلی آن در ایام پیش از اصلاحات و درهای باز حتی به 300 میلیون یوآن نمیرسید، امروز به کلانشهری بینالمللی با رقم تولید ناخالص داخلی نزدیک به سه تریلیون یوآن تبدیل شده و حدود دوسوم از کل 500 شرکت برتر جهان را جذب خویش کرده و به پایتخت علم و فناوری در چین و حتی جهان مبدل شده است. تاریخ تلاشهای مردم شنجن برای توسعه در حقیقت بهترین نمونه از تاریخ تلاشهای مردم چین برای توسعه به حساب میآید. سعید لیلاز، اقتصاددان ایرانی که بارها به چین سفر کرده است، بیان میکند
که دستاوردهای چین در عرصه توسعه اقتصادی، نوآوری، فناوری و دیگر عرصهها در سالهای اخیر توجه تمام جهان را به خویش معطوف کرده و مواردمانند قطارهای سریعالسیر بینشهری، فضاپیمای حامل انسان، اکتشافات چین در سیاره مریخ و دیگر دستاوردهای توسعه فناوری این کشور، بهواقع انسان را تحت تأثیر قرار میدهند.
گامهای چین در مسیر توسعه توقف ندارند. در سالهای اخیر، شی جینپینگ، رئیسجمهوری چین، اهداف اصلی تعمیق همهجانبه اصلاحات در کشور را برشمرده و بیش از هزارو 600 طرح اصلاحی در چارچوب مدرنسازی توانایی حکمرانی و ساختار حاکمیت ملی در چین را مطرح کرده است. در همین راستا، از اصلاحات ساختار اقتصادی بهعنوان مبنا گرفته تا سلسله اصلاحات عظیم در حوزههای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و ایجاد تمدنی با شاخصههای زیستمحیطی را در دستور کار قرار دادهاند. تمام این طرحها در راستای ایجاد تسهیلات برای زندگی مردم و فراهمکردن سازوکارهایی برای منافع آنها بوده و بهگونهای بیوقفه موجبات تحقق آرزوهای مردم برای حرکت به سوی زندگی زیباتر را فراهم آورده است. شی جینپینگ، رئیسجمهوری چین، همچنین ایدههایی شامل ترویج ایجاد مشترک پیکره واحد سرنوشت بشری، ساخت مشترک «یک پهنه- یک راه» و پیشبرد اصلاح ساختار حاکمیت جهانی را از جانب چین بهعنوان یکی از بازیگران عرصه سازندگی صلح جهانی، ایفاکنندگان نقش در عرصه توسعه جهانی و یکی از حافظان نظم بینالمللی مطرح کرده است. امروز چین با رویکردی باز، تسامحمحور، همکارانه و مبتنی بر اصل
برد - برد، در حال نمایش حسننیت خویش به جهانیان است؛ بهویژه در ایام هجوم فراگیری ویروس کرونا، با ارشاد جهانیان برای مبارزه مشترک و جهانی با فراگیری، نقشی حکیمانه را در این زمینه ایفا کرد. اکنون پیگیری سیاست اصلاحات و درهای باز به یکی از ویژگیهای شاخص چین معاصر و باشکوهترین نمود آن مبدل شده است. حسین رویوران، از تحلیلگران مسائل سیاسی در ایران، بیان میکند که طرح «یک پهنه- یک راه» چین نهتنها فرصتهای درخورتوجهی را برای توسعه این کشور فراهم میکند، بلکه به سود کشورهای منطقه و ازجمله ایران نیز خواهد بود و نقش کمککننده شایان توجهی را در حل مسائل این حوزه ازجمله در زمینه اشتغال، بهبود اوضاع اقتصادی و دیگر عرصهها دارد. «برای فراهمکردن سعادت ملت چین، برای احیای عظمت چینیان»، راه صدسالهای که چین در راه احیای عظمت خویش طی کرده، هیچگاه متوقف نشده است. ملت چین نیز در این فرایند شاهد تحقق و گردشهای تاریخی از «برخاستن» تا «مرفهشدن» و باز تا «قدرتمندشدن» بوده است. جهان امروز شاهد تحولاتی عظیم و تجربه قرنی بیسابقه است و در این میان، بدون تردید یک چین مترقی به لحاظ سیاسی، پیشرفته به لحاظ اقتصادی،
خودباور به لحاظ فرهنگی و دارای رشد مسالمتآمیز به ایفای نقشی برجستهتر در این جهان خواهد پرداخت.
پیشبرد توسعه روابط مشارکتی و راهبردی جامع چین و ایران به مناسبت پنجاهمین سالگرد برقراری روابط سیاسی
چین و ایران هر دو تمدن باستانی هستند. مردم دو کشور بیش از دو هزار سال پیش مبادلات دوستانه خود را از طریق جاده ابریشم آغاز کردند. گیاه اسفناج و سازهای سنتی چین یعنی «سوئو نا» (سرنا) و «یانگ چین» (سنتور) از ایران وارد شده و نوشیدنی مورد علاقه ایرانیان چای است که از چین وارد شده و هنر نقاشی مینیاتور ایران از فنون نقاشی چینی بهره برده است. جاده ابریشم فرهنگهای چین و ایران را به هم پیوند داده و سهم شایانی در مبادلات فرهنگی جهانی ادا کرده است.
سال 2021 پنجاهمین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک بین چین و ایران است که از اهمیت بالایی برای دو کشور برخوردار است. در نیمقرن گذشته، چین و ایران پیوسته همکاری در زمینههای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و سایر زمینهها را براساس احترام به مسیر منتخب یکدیگر برای توسعه، پیش بردهاند و به شرکای قابل اعتماد یکدیگر تبدیل شدهاند. در ژانویه سال 2016 در جریان سفر شی جینپینگ، رئیسجمهوری خلق چین به ایران، دو کشور بیانیه مشترکی درباره ایجاد روابط مشارکتی و راهبردی جامع صادر کردند. در آوریل امسال، به مناسبت پنجاهمین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک بین چین و ایران، وزرای خارجه دو کشور مشترکا «برنامه همکاری جامع بین جمهوری خلق چین و جمهوری اسلامی ایران» را امضا کردند که نقشهای برای همکاری آینده بین چین و ایران ترسیم کرد.
در صحنه سیاسی بینالملل، چین و ایران به عدالت پایبندند و از یکدیگر حمایت میکنند. درباره موضوعاتی مانند حفاظت از توافق هستهای ایران (برجام)، چین بر عدالت بینالمللی و چندجانبهگرایی پایبند است و بارها از آمریکا خواسته است که تحریمهای ایران را بیقیدوشرط لغو کند و خواستههای غیرمعقول آمریکا برای ازسرگیری همه تحریمها علیه ایران ازجمله تمدید تحریم تسلیحاتی در سازمان ملل را رد کرده است. ایران نیز در موضوعات مربوط به منافع اصلی چین مانند هنگکنگ و شین جیانگ، بارها اظهار نظر و از چین حمایت کرده است.
پیشنهاد ایجاد جامعه بشری با سرنوشت مشترک را رئیسجمهور چین شی جینپینگ سپتامبر سال 2015 در هفتادمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد مطرح کرد. هدف از آن این است که توسعه مشترک همه کشورها بر پایه توسعه خودشان تقویت یابد. هنگامی که کروناویروس جدید شیوع یافت، چین و ایران از یکدیگر حمایت و به همدیگر کمک کردند. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، اولین وزیر خارجه کشورهای جهان بود که آشکارا از چین حمایت کرد. همچنین ایران مواد و کالاهای مقابله با همهگیری را در اسرع وقت به چین اهدا کرد. هنگامی که همهگیری در ایران شیوع یافت، چین نیز محمولههایی از کالاهای مقابله با همهگیری و واکسنهای کرونا را به ایران اهدا کرد و قبل از همه یک هیئت پزشکی برای معرفی تجربیات چین در پیشگیری از همهگیری اعزام کرد. همکاری در مقابله با همهگیری بین دو کشور را میتوان الگویی از ایجاد «جامعه بشری با سرنوشت مشترک برای سلامت انسانها» در نظر گرفت.
با نگاه به آینده، فضای همکاری بین چین و ایران در چارچوب «کمربند و جاده» گستردهتر خواهد بود. همانطور که رئیسجمهور شی در گفتوگوی تلفنی با رئیسجمهور روحانی در ماه می سال جاری تأکید کرد روابط دو کشور در یک نقطه مهم تاریخی برای میراثبردن گذشته و شروع آینده است. چین اهمیت زیادی برای روابط چین و ایران قائل و مایل است به اتفاق ایران با استفاده از مناسبت پنجاهمین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک بین دو کشور، همکاری در زمینههای مختلف را به پیش سوق دهد و روابط مشارکتی و راهبردی جامع چین و ایران را عمیقتر کند.
چین به روایت اعداد؛ گواهی بر معجزه توسعه در چین
نظاره تاریخ صد سال چین معاصر، به مجموعهای از نگارههای پرهیاهو و مواج میماند. در این سیر صدساله، با راهبری حزب کمونیست چین، تمام اقشار ملت چین متحد و یکدل شده و علاوه بر تحقق پیشروی، معجزه توسعه بشری بر بلندای مشرقزمین رخ نموده است. در رهگذر این ایام مجموعهای از ارقام و آمار حیرتآور به دست آمده که در واقع گواهی بر جهش عظیم چینیان از موقعیت ملتی فقیر و عقبمانده به سوی مردمسالاری، غنا و رفاه است.
چین به طور همهجانبه، جامعه مرفه در ابعاد کوچک را ایجاد کرده است
از رهگذر بیش از 40 سال تلاشهای بیوقفه در چارچوب سیاست اصلاحات و درهای باز، تحت راهبری حزب کمونیست، امروز چهره چین با تغییرات عظیمی مواجه شده است. در عرصه سازندگی اقتصادی، درحالحاضر چین به دومین قدرت اقتصادی جهان تبدیل شده و میزان تولید ناخالص داخلیاش از رقم 367.9 میلیارد یوآن در سال 1978 به رقم صد تریلیون یوآن در سال 2020 رسیده و درعینحال سهمش از اقتصاد جهانی به میزان 17 درصد افزایش یافته که چنین رخدادی را میتوان بهعنوان یک معجزه در تاریخ توسعه بشر ارزیابی کرد. در موضوع ریشهکنسازی فقر مطلق، چین در سال 2021 دستیابی به پیروزی همهجانبه در نبرد با فقر مطلق را اعلام کرد و بر مبنای استانداردهای کنونی رقمی معادل 98.99 میلیون نفر از جمعیت روستایی خود را از فقر مطلق رهانید و در همین چارچوب، از 832 منطقه استانی و همه 128 هزار روستای آن فقرزدایی صورت گرفت و این مجموعه از فهرست اماکن فقرزده خارج شدند. علاوهبراین دادههای آماری حاکی از آناند که در سال 2019 از میان هر صد خانوار چینی، تعداد 35.3 فرد دارای خودروی شخصی بوده و در سال 2018، میزان متوسط متراژ خانههای مسکونی در مناطق شهری و روستایی به
ترتیب 39 و 47.3 متر مربع بوده است. همچنین میزان ساکنان مناطق روستایی بهرهمند از امکان برق، صددرصد و مقدار دسترسی به آب شرب ایمن به رقم 96 درصد رسیده است. نکته درخورتوجه اینکه این ارقام از آمار بهدستآمده در بسیاری از کشورهای پیشرفته فراتر رفته است.
سوسیالیسم ویژه چینی به دورانی جدید وارد شده است
چین درحالحاضر به نخستین کشور بزرگ صنعتی جهان، نخستین کشور بزرگ در عرصه تجارت کالا، نخستین کشور بزرگ دارای ذخایر ارزی خارجی با سهمی حدود ۳۰ درصد از مجموع رشد اقتصاد جهانی تبدیل شده است. امروز سطح زندگی مردم چین با ارتقایی مشهود مواجه شده و گروه جمعیت با درآمد متوسط از ۴۰۰ میلیون نفر فراتر رفته و میزان افراد تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی از تعداد یکمیلیاردو 300 میلیون نفر گذشته و همچنین تعداد افراد تحت پوشش بیمه عمر نیز به رقم یک میلیارد نفر نزدیک شده است. چین در ایجاد کشوری با شاخصهای نوآورانه نیز دستاوردهایی عظیم کسب کرده است آمار موجود حاکی از رشدی بزرگ در حوزه سرمایهگذاریهای مربوط به پژوهش و توسعه است. به گواه آمار، میزان سرمایهگذاری در این عرصه، از رقم 1.42 تریلیون یوآن در سال 2015 به رقم 2.44 تریلیون یوآن در سال 2020 افزایش یافته است. از سوی دیگر در سال 2020، میزان سهم پیشرفت علم و فناوری در چین از رقم 60 درصد فراتر رفته و همسویی رفتاری مردم با شاخصهای علمی رشدی 10درصدی را نشان میدهد. این در حالی است که شاخصهای مربوط به نوآوری که از سوی سازمان جهانی مالکیت معنوی منتشر میشود، حاکی از آن
است که جایگاه توانمندی نوآورانه چین در ردهبندی جهانی از رتبه 29 در سال 2015 به رتبه 14 در سال 2020 صعود کرده و نکته تأملبرانگیز اینکه چین در میان 30 کشور نخست این فهرست، تنها اقتصاد با درآمد متوسط بوده است.
نقش یاریبخشی نوآوری در زمینه علم و فناوری موجب شده چین در سالهای اخیر به طور بیوقفه شاهد دستاوردهای بزرگ در عرصه تحقیقات علمی باشد تا سال 2020، تعداد افراد شاغل در حوزه علم و فناوری چین از رقم 91 میلیون نفر فراتر رفته و تعداد مؤسسات آموزش عالی و مراکز پژوهشی نیز به بیش از سههزارو 450 مرکز رسیده است. دراینحال تعداد ثبت اختراع چین در جهان برای دومین سال متوالی رتبه نخست را به خود اختصاص داده است. چین در سال 2016 و پس از 22 سال، تلسکوپ کروی رادیویی با دیافراگم 500متری را ساخت و در سال 2018 برای نخستین بار تپاخترهای میلیثانیهای را کشف کرد. این در حالی بود که کاوشگر «چانگ ئه 5» نمونهبرداری از اجرام آسمانی و بازگرداندن آن به زمین را محقق کرد. از سوی دیگر شناور کنترل از راه دور «های دو 1» مأموریت کاوش در عمق 10 هزارمتری اقیانوس را با موفقیت به انجام رساند. از دیگر سو، فضاپیمای رباتیک «تیان وِن 1» با موفقیت بر سطح مریخ فرود آمد؛ و این در حالی بود که رآکتور همجوشی هستهای چین معروف به «خورشید مصنوعی» با حرارت صد میلیون درجه سانتیگراد به مدت صد ثانیه مشتعل شد. امروز سیر پیشرفت علم و فناوری در چین،
موجبات تحقق اعتمادبهنفس در کشور را فراهم آورده و نشانههای خودسازی و قدرتگیری را بروز داده و درعینحال چین را به یکی از قدرتهای برتر فناوری در جهان مبدل کرده است.
ثروت حقیقی و کوه طلا و نقره در واقع طبیعت بکر، سبز و آب روان است (عبارتی مشهور از شی جینپینگ، رئیسجمهور چین)
چین در سالهای اخیر در عرصه ساخت تمدنی با شاخصههای زیستمحیطی نیز پیشرفتهای درخورتوجهی کسب کرده است. تا سال 2017 و به واسطه برنامههای اجراشده، میزان سطح تالابها در چین به رقم 53.6 میلیون هکتار یعنی جایگاه نخست در آسیا و چهارم در جهان رسیده است؛ از سوی دیگر در پی تدابیر اندیشیدهشده، میزان پوشش جنگلی چین به 21.66 درصد رسیده و دراینحال، رقم بیابانزایی در برابر رشد سابق سالانه بیش از 10 هزار کیلومتر، به رقم سالانه دوهزارو 400 کیلومتر کاهش یافته است. اکنون چین در تلاشی سخت برای تحقق اهدافی است که به بهبود اساسی کیفیت محیط زیست منجر خواهد شد و این سرآغاز «مسیر توسعه سبز» و سعادتآفرینی برای نسلهای آتی است.
با نگاهی به گذشته درمییابیم که چین با غلبه بر انواع و اقسام دشواریها و مشقات بوده که توانسته است شکوه امروزش را به دست آورد
اکنون و با نگاهی به آینده، چین تا سال 2035 به طور کامل مدرنیزاسیون سوسیالیستی را محقق خواهد کرد و در اواسط قرن حاضر به کشوری قدرتمند و مدرن مبدل خواهد شد. همانگونه که شی جینپینگ، دبیرکل حزب کمونیست چین، نیز اشاره کردهاند، جهان امروز در شرایط تحولات بیمثالی قرار گرفته که در سایه آن، بیشک چین با راهبری حزب کمونیست و دولت، به طور حتم بر دشواریها پیروز خواهد شد و بیتردید آینده چین نیز به استقبال توسعهای باشکوهتر خواهد رفت.