سرانجام نشست بغداد

فرصتی خاص، در اولین روزهای وزیر خارجه جدید

این نشست البته اولین سفر خارجی حسین امیرعبداللهیان در جایگاه جدیدش خواهد بود. هر‌چند عراق امیدوار بود شخص رئیس‌جمهور جدید ایران را برای این نشست میزبانی کند؛ اما وزیر خارجه جدید ایران که البته بیشتر سابقه دیپلماتیک خود را نیز در منطقه گذرانده، در اولین روزها پس از کسب رأی اعتماد مجلس و تحویل‌گرفتن وزارت خارجه، راهی بغداد شده است. به‌این‌ترتیب امیرعبداللهیان فرصت خاصی فراهم دیده است تا اولین دیدارها و رایزنی‌های خود با نمایندگان چندین و چند همسایه مهم ایران را در یک روز در نشستی که بناست به دنبال صلح و همکاری باشد، برگزار کند.

الکاظمی: عبور از مشکلات جز با اراده همه ممکن نیست

نخست‌وزیر عراق که میزبانی این نشست را بر عهده دارد، در آستانه برگزاری این نشست در جمع خبرنگاران کشورهای منطقه گفت: «هدف از نشست بغداد استفاده از ظرفیت کشورهای منطقه، شرکا و دوستان برای پایان‌دادن به بحران‌های ادامه‌دار در منطقه است». مصطفی الکاظمی، با بیان اینکه عراق در گذشته مشکلاتی با برخی همسایگان خود داشته، افزود: «ما امروز می‌خواهیم این شرایط را تغییر دهیم و رسانه‌ها باید در این مسیر کمک کنند؛ چون این موضوع فقط برای عراق مهم نیست؛ بلکه برای همه کشورهای منطقه اهمیت دارد». الکاظمی ضمن اشاره به تحولات این روزهای افغانستان و آنچه بر اثر اقدامات داعش بر سر عراق و سوریه آمد، گفت: «ما باید این مشکلات را در سایه اتحاد و همکاری پشت‌سر گذاشته و شرایط خوبی را به آیندگان تحویل دهیم و این جز با اراده همه امکان‌پذیر نیست».

دیگر جنگ و ناامنی کفایت می‌کند

نخست‌وزیر عراق گفت: «عراق تاریخ غنی و بزرگی دارد؛ اما متأسفانه به دلیل دیکتاتوری، سیاست‌های غیرحکیمانه و رفتارهای غلط در گذشته نتوانسته نقش مثبت و مؤثر خود را به‌درستی ایفا کند و ما می‌خواهیم عقب‌ماندگی ناشی از دیکتاتوری، فساد و مشکلات اداری، جنگ، تروریسم و... را جبران کنیم». او با تأکید بر اینکه «امروز باید روابط کشورهای منطقه تقویت شود»، گفت: «عراق می‌خواهد به پلی برای این روابط در راستای تکامل منطقه تبدیل شود؛ چرا‌که دیگر جنگ و ناامنی کفایت می‌کند و باید به صلح و پیشرفت سلام کرد». الکاظمی افزود: «ما در گذشته تجربه دموکراسی نداشتیم و پس از دوران دیکتاتوری تا به امروز سعی کرده‌ایم بر‌اساس خواست و اراده مردم پیش برویم. خواست مردم هم صلح، آرامش و پیشرفت است و ما می‌خواهیم با کمک همه دوستان خودمان این مسیر با به پیش ببریم». او هدف اصلی از نشست بغداد را اقتصاد و فرهنگ دانست و گفت: «این اقتصاد و فرهنگ باید بر مبنای امنیت دسته‌جمعی و اراده و همکاری همگانی تثبیت شده و پیشرفت کند و هیچ استثنائی در این زمینه وجود ندارد».

مکرون، میهمان ویژه

اما تمام حضار این نشست البته از منطقه نمی‌آیند. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، نیز بناست از حضار نشست امروز باشد. الکاظمی نیز البته در نشست خبری‌اش با این سؤال مواجه شد که چگونه نشستی برای حل مشکلات منطقه با همکاری درون‌منطقه‌ای، رئیس‌جمهور فرانسه را میهمان خود می‌بیند. او در پاسخ گفت: «فرانسه از دوستان ماست و برای کمک به اقتصاد عراق به نشست بغداد دعوت شده است؛ زیرا مسیر پیش‌روی عراق مسیر سختی است و فرانسه به‌عنوان یک شریک می‌تواند ما را در این مسیر کمک کند».

سوریه، غایب اصلی

اما در کنار اسامی مهمی مثل ایران، عربستان سعودی، ترکیه و مصر نام سوریه در فهرست حضار دیده نمی‌شود. این در حالی است که سوریه محل و مرکزیت وقوع بخش زیادی از اتفاقات، چالش‌ها و تقابل‌های منطقه بوده است. سوریه همسایه عراق نیز هست و در چالش‌هایی مثل ماجرای داعش، درگیر مشکل مشترکی با عراق هم بوده است. غیبت البته احتمالا بدون توجیه نباشد. سوریه خود به‌تنهایی با مجموعه‌ای از مسائل مواجه است که کشورهایی مثل ایران و ترکیه و روسیه درگیر آنها هستند و شاید برگزارکنندگان نشست به این نتیجه رسیده‌اند که مسائل پیچیده سوریه را نمی‌توان در میان بحث‌های امروز بررسی کرد.

بارقه امید برای منطقه ناامید؟

اما به هر حال در منطقه‌ای که دهه‌هاست هر‌از‌گاهی در هر گوشه آن آتش جنگ و درگیری افروخته شده و از میان بحران‌های قدرت آن چندین گروه تروریستی نیز سر بر‌آورده و خون مردم کشورهای مختلف آن را به زمین ریخته‌اند، این گردهمایی می‌تواند به نقطه عطفی مهم تبدیل شود. ناامیدی از صلح و ثبات در خاورمیانه، در سال‌های اخیر به زبان‌های مختلف ابراز شده است؛ اما پس از سال‌ها تلاش کشورهای مختلف برای شکل‌دهی به گفت‌وگو میان بازیگران و حل چالش‌ها پای میز مذاکره بین رهبران منطقه، بغداد موفق شده است گام اول مهمی را بردارد. باید دید آیا این نشست می‌تواند پایه‌گذار اتفاقاتی ملموس و تصمیمات مشترکی تأثیرگذار باشد یا اختلافات و تضادها باز بر خواست اهالی خاورمیانه بر صلح و آرامش فائق می‌آیند.