کرونا؛ سیلی که محرومیت را بالا آورد

کاجو نماد تمام محرومیت‌های سیستان‌وبلوچستان است. زیرساخت‌هایی که بحران‌ها نبودنشان را به تلخ‌ترین شکل ممکن نشان می‌دهد. چهره مرگ‌بار سویه دلتای ویروس کرونا هم آن سیل سهمگین است که آمده تا کمبودها را با قیمت جان مردم جنوب شرق به رخ بکشد.

روزهای پس از انتخابات خرداد، کرونای هندی که قبلا نامش را فقط در اخبار می‌شنیدیم، شهرهای سیستان‌وبلوچستان را فراگرفت. حالا دلتا نام گرفته است. قرمزی رنگ نقشه از نوار جنوبی استان آغاز و در زاهدان به سیاه نزدیک شد؛ استانی که تا قبل از خرداد، آمار تعداد مبتلایانش زیر میانگین کشوری بود، با جهش چند‌برابری در ابتلا به ویروس کرونا مواجه شد. برای مثال مطابق آمار چند روز قبل، نزدیک به 24 درصد مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در کشور مربوط به استان سیستان‌وبلوچستان بود، درحالی‌که این استان کمتر از 3.5 درصد جمعیت کشور را در خود جای داده است. البته باید به این آمار، مرگ‌ومیرهای در خانه و افرادی که در بیمارستان یا اورژانس بستری شده‌اند و پیش از مشخص‌شدن نتیجه تست جان خود را از دست داده‌اند، اضافه کرد. خیلی‌ بی‌شناسنامه‌ها هم نه می‌توانند به بیمارستان مراجعه کنند و نه مرگشان در جایی ثبت می‌شود. شاید با این نگاه تصویری درست‌تر از وضعیت فاجعه‌بار این استان به دست آید.

برای مقابله با این فاجعه چقدر زیرساخت بهداشت و درمان وجود دارد؟ به گفته رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان، این استان ضعیف‌ترین زیرساخت‌های بهداشتی در سطح کشور را دارد. در پژوهشی با عنوان «رتبه‌بندی سلامت استان‌های کشور» سیستان‌وبلوچستان در کنار دو استان دیگر در وضعیت «وخیم» سلامت قرار گرفته‌اند. در مقایسه ‌با استان‌های هم‌جوار (کرمان، هرمزگان و خراسان جنوبی) با اختلاف فاحشی سیستان‌وبلوچستان در رتبه آخر تعداد مراکز مراقبت‌های اولیه، منابع فیزیکی و منابع انسانی بخش بهداشت و درمان قرار دارد. نماینده چابهار نیز در پاسخ به وزیر بهداشت که تعداد تخت‌های خالی استان را 400 تخت اعلام کرده بود، گفت: «از پهنه جاسک تا راسک، جمعیتی بالغ بر یک میلیون نفر زندگی می‌کنند. بر اساس استانداردهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باید هزار و 700 تخت بیمارستانی می‌داشتیم اما تنها ۲۰۰ تا ۳۰۰ تخت داریم».

کمبود تجیهزات پزشکی ویژه این بیماران از قبیل دستگاه‌های اکسیژن‌ساز، دستگاه‌های اسکن ریه و حتی کیت‌های تشخیص کرونا مردم را سرگردان و کادر درمان را فرسوده کرده است. در برخی شهرها مردم برای انجام یک تست پی‌سی‌آر مجبورند مدت‌ها در نوبت بمانند. در رتبه‌بندی شاخص‌های بهداشتی استان از میان 19 شهرستان، سراوان رتبه ششم را دارد، با این حال از دو بیمارستان این شهر، یکی آن‌قدر فرسوده است که جوابگوی نیاز شهروندان نیست. در شهرهای با شاخص‌های پایین‌تر شرایط وخیم‌تر است. حتی در این امکانات کم بهداشتی هم بی‌عدالتی از شمال تا جنوب استان مشهود است. زابل مرکز سیستان رتبه یک شاخص‌ها را به خود اختصاص داده درحالی‌که چابهار، تنها بندر اقیانوسی کشور، در این رتبه‌بندی هشتم است. یکی از مهم‌ترین مواردی که این روزها با جان بیماران بازی می‌کند، افت فشار اکسیژن در بیمارستان‌هاست. با اینکه در یک سال و نیم گذشته فشار اکسیژن بیمارستان‌های استان سه برابر شده باز هم شدت و گستردگی بیماری آنچنان است که گاهی بیماران بر اثر کاهش فشار اکسیژن از دست می‌روند. زیرساخت‌های بیمارستانی هم امکان افزایش بیشتر فشار اکسیژن را نمی‌دهد. در این شرایط وخیم پزشکان بومی استان کجا هستند؟ سالانه تعداد زیادی از دانشجویان علوم‌پزشکی با استفاده از سهمیه بومی پذیرش می‌شوند و با اخذ تعهد خدمت، در اینجا تحصیل می‌کنند. سال‌هاست مسئولان با تأکید بر بومی‌گزینی سعی می‌کنند نیروهای مراکز بهداشتی استان را تأمین کنند، اما باز هم شاهد کمبود نیرو هستیم. در حوزه جنوب استان با زیرساخت‌های آموزشی بسیار پایین‌تر از میانگین کشوری، دانش‌آموزان امکان رقابت با دانش‌آموزان شمال و مرکز استان را ندارند، در نتیجه، از رقابت در رشته‌های پزشکی باز می‌مانند. مسئولان باید بررسی کنند در حوزه سواحل مکران چند نفر از دانش‌آموزانی که از کم‌ترین امکانات آموزشی هم برخودار نیستند موفق به پذیرش در رشته‌های پزشکی شده‌اند. با وجود چند دانشگاه علوم‌پزشکی در استان، همچنان 10 شهر استان بیمارستان ندارد و به گفته نمایندگان مجلس نیمی از مراکز درمانی بدون نیروی متخصص کار می‌کنند. منطقه مکران بدون بخش ویژه عفونی در بیمارستان‌هایش، فقط یک متخصص عفونی دارد.