زنگ خطر در منطقه

«جهان عرب در شرایط امنیتی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بسیار حساس و پیچیده‌ای به سر می‌برد و این مسئله نیازمند همکاری‌های مشترک عربی است». این را وزیر خارجه عربستان گفته تا نتیجه بگیرد که جمهوری اسلامی ایران، کشوری خطرناک برای کشورهای عربی است. این در حالی است که یک ماهی از توافق اسرائیل و امارات متحده عربی برای عادی‌سازی رابطه می‌گذرد و اسرائیل که روزگاری دشمن جامعه عرب به حساب می‌آمد، متر به متر به منطقه خلیج‌فارس نزدیک شده و حالا گویی، دیگر موضوع فلسطین نه موضوع جهان اسلام است و نه موضوعی عربی. دراین‌میان مرکز مطالعات امنیتی «سوفان» مستقر در آمریکا در گزارشی نوشته است که آمریكا و امارات در حال وارد‌کردن فشار به عمان هستند تا روابط خود با اسرائیل را عادی کند و از ایران فاصله بگیرد. شاید این سخت‌ترین آزمون پیش‌روی هیثم بن طارق آل سعید، پادشاه عمان باشد که با مرگ سلطان قابوس بر اریکه سلطنت نشسته است. اگرچه محکم‌ترین میخ رابطه را شخص سلطان قابوس در میزبانی از نتانیاهو در کاخ سلطنتی‌اش در آبان 97 کوبید. آن زمان خبرگزاری رسمی عمان گزارش داد در دیدار بین سطان قابوس با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، راه‌های تضمین پیشبرد روند صلح و برخی مسائل مهم مشترک از‌جمله مسائل منطقه‌ای بحث و بررسی شد. منابع فلسطینی هم آن زمان به الحیاة گفتند سلطان قابوس به دو طرف پیشنهاد از‌سرگیری روند صلح متوقف‌شده را داده است؛ اما طرف فلسطینی به سلطان قابوس گفته هیچ فرصتی برای تحقق صلح با کابینه راست‌گرای کنونی اسرائیل نمی‌بیند. این ملاقات در حالی در عمان انجام شد که سلطان قابوس سال 1972 «قانون بایکوت اسرائیل» را امضا و اجرائی کرده بود. طبق این قانون امضای قراردادهای تجاری و مالی همچنین هرگونه رابطه مستقیم، غیرمستقیم یا از طریق کانال‌های خارجی با اسرائیل ممنوع شده بود. این قانون همچنین واردات هرگونه کالا یا محصول شامل قطعات ساخته‌شده در اسرائیل را ممنوع کرده است. اگرچه بعد از این ملاقات هم رابطه رسمی عمان با اسرائیل تغییر چندانی نیافت؛ اما با توجه به تمرکز جدید ترامپ بر عادی‌سازی رابطه کشورهای خلیج فارس با اسرائیل به نظر می‌رسد سلطان جدید تحت این فشار قرار داشته باشد. ایسنا به نقل از العهد گزارش داده که «مرکز مطالعات امنیتی «سوفان» می‌گوید به اطلاعاتی دست یافته است که نشان می‌دهد امارات به عمان فشار می‌آورد تا روابط خود با رژیم صهیونیستی را عادی‌سازی کند و از ایران دور شود. امارات معتقد است که مسقط در زمینه صدور نفت و گاز، کشور مطرحی نیست و برخلاف بحرین نمی‌تواند حمایت سعودی‌ها را کسب کند. علاوه بر ابوظبی، دولت دونالد ترامپ هم فشار می‌آورد تا روابط خود با اسرائیل را عادی کند. اماراتی‌ها معتقدند که عادی‌سازی روابط عمان با اسرائیل قطر را منزوی‌تر خواهد کرد». گروه سوفان در بخش دیگری از ارزیابی خود تأکید می‌کند که «برای دورکردن عمان از ایران نیز فشارهای زیادی بر مسقط اعمال شده است». البته این گروه اطلاعاتی مستقر در نیویورک هم‌زمان بر این باور است که این فشارها نتیجه ملموسی به دنبال نخواهد داشت و سلطان هیثم تاکنون نشان نداده است که می‌خواهد سیاستی متفاوت‌تر از پادشاه پیشین عمان یعنی سلطان قابوس در رابطه با ایران اتخاذ کند و سیاست‌های مسقط همواره بر پایه ارتباط و تماس با ایران بوده است. دیپلماسی ایرانی نیز در یاداشتی به قلم افسانه سعادت، کارشناس امور منطقه، نوشته است: «استقبال بحرین از توافق صلح تل‌آویو و ابوظبی، اعلام خبر نزدیک‌بودن آغاز روابط رسمی میان بحرین و اسرائیل توسط مارک اشنایر، خاخام یهودی نزدیک به حکومت بحرین؛ گشودن حریم هوایی بحرین برای پروازهای اسرائیلی به مقصد امارات؛ مخالفت بحرین با گنجاندن بند مرتبط با «رد عادی‌سازی» در نشست عادی اتحادیه عرب و... مجموعه عواملی است که نشان از در‌صف‌بودن بحرین برای خیانت به آرمان فلسطین است. همچنین سوابق گذشته ارتباطات منامه و تل‌آویو و سفر اخیر وزیر امور خارجه آمریکا به اسرائیل، امارات، بحرین و سودان، گمانه‌زنی‌هایی را ایجاد کرده که پس از عادی‌سازی روابط امارات و اسرائیل، بحرین در میان شش عضو شورای همکاری در جایگاه دوم برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل قرار دارد. البته در سفر اخیر جراد کوشنر، مشاور ارشد رئیس‌جمهور آمریکا و مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا به منامه، پادشاه بحرین، برخلاف مواضع اولیه این کشور درخصوص عادی‌سازی روابط امارات و اسرائیل، بر اهمیت افزایش تلاش‌ها برای پایان‌دادن به نزاع اعراب و اسرائیل بر مبنای راه‌حل دو دولت که تضمین‌کننده صلح فراگیر و تشکیل دولت فلسطین به پایتختی قدس باشد، تأکید کرد». همه شواهد نشان می‌دهد که رابطه کشورهای عربی منطقه با اسرائیل در حال تغییر است. ورود اسرائیل به منطقه می‌تواند زنگ خطری برای ایران باشد که تنها پادزهر آن بهبود رابطه ایران با کشورهای منطقه است و اتخاذ تصممیات منطقی در منطقه.