جهش‌ها و ویروس‌ها

سؤالی که به‌طورمداوم توسط بیمارانم از من پرسیده می‌شود این است که تا کی ما باید درگیر ماسک و قرنطینه و این وضعیت‌های پیش‌آمده باشیم؟ کی کرونا به پایان می‌رسد و ما می‌توانیم به شرایط زندگی قبلی خود بازگردیم؟ شاید حرف‌هایی در این زمینه زده شود که واکسیناسیون‌های گسترده درنهایت چرخه این بیماری را خواهد شکست و ما شاید تا یک سال بعد شاهد زندگی عادی مردمان باشیم، اما بشخصه فکر نمی‌کنم که جهان هیچ‌گاه به شرایط قبل از کرونا بازگردد.

این موضوع صرفا از نظر اقتصادی و سیاسی و فرهنگی نیست، بلکه حتی زندگی روزانه ما نیز از نظر پزشکی آغشته با احتیاط‌های بیشتر و مراقبت‌های بیشتر خواهد بود. به بیان دیگر شاید ما به‌عنوان گونه «هومو ساپینس» مجبور به همزیستی با ویروس کرونا و سایر ویروس‌هایی شویم که در آینده نه‌چندان دور پاندمی‌های دیگر را به‌وجود خواهند آورد. انسان قادر به فائق‌آمدن بر این ویروس‌ها که جزئی از رفتار طبیعت هست، نیست و شاید همین عدم توانایی سبب شود که به حفظ و احترام‌گذاشتن به زمین و طبیعت بیشتر فکر کرده و به‌جای بهره‌کشی از طبیعت دست به بهره‌وری همراه با همزیستی با طبیعت بزند. اگر فیل‌ها و شیرها و ببرها و هزاران گونه دیگر توسط ما رو به نابودی رفتند و حالا مجبور به نوعی همزیستی همراه با گریز از ما هستند، شاید این موجودات بسیار کوچک برای اولین‌بار ما را به جایی برسانند که ما نیز چنین رویه‌ای را پیش بگیریم؛ موضوعی که شکل جهانی که در آن زندگی می‌کنیم را به نحوی جدی تغییر خواهد داد. در روزهای اول به‌نظر می‌رسید که می‌توانیم بر این پاندمی غلبه کنیم، اما هر چقدر جلو رفتیم سختی‌های کار بیش از پیش خود را به ما نشان دادند. فهمیدیم که غلبه بر این ویروس بسیار سخت‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کردیم. کمی بعدتر به‌نظر می‌رسید که اصلا توانایی غلبه بر این ویروس را نداریم. شاید فقط بتوانیم شرایطی برای همزیستی با آن فراهم کنیم. این کار با حذف ویروس از طبیعت امکان‌پذیر نبود زیرا نمی‌توان به‌هیچ‌وجه این ویروس را از طبیعت حذف کرد. خصوصیات ویروس‌ها ازجمله اندازه بسیار کوچک آنها و مقاوم‌بودنشان سبب می‌شود که در بدترین شرایط نیز به موجودیت خود ادامه دهند. پس ما باید رفتار خود را عوض می‌کردیم. بخشی از این تغییر رفتار با تغییر ایمنی بدنمان ازطریق واکسیناسیون مقدور می‌شد. پس تلاش‌های زیادی برای ساخت ویروس به‌عمل آمد. در این بین تکنیک‌های جدیدی نیز در ساخت ویروس به‌کار رفت. تکنیک‌هایی که دریچه‌های نوینی را برای آینده علم پزشکی گشود. واکسن‌هایی با تکنولوژی بالا که این بار با استفاده از مواد ژنتیکی ویروس حالتی مشابه و البته موقت را داخل بدن به‌وجود آورده و سبب تقویت ایمنی بدن می‌شوند. اما ناگهان مشکلی بزرگ قد علم کرد. ویروس جهش یافت و ویروس جهش‌یافته جدید که این‌بار از انگلستان آغاز شد هم مسری‌تر و هم بیماری‌زاتر از ویروس پیشین بود. چندی هم نگذشت که آفریقای جنوبی استفاده از واکسن آسترازنکا را متوقف کرد زیرا مشاهده کرد که این واکسن علیه ویروس جهش‌یافته جدید آفریقای جنوبی قابلیت محافظت ندارد. ویروس جهش‌یافته به نوع انگلیسی محدود نماند. همین چند روز قبل صحبت از نوع آمازونی آن هم به‌عمل آمد. این ویروس در مناطق مختلف می‌تواند بسته به محیط و ژنتیک و بدن افراد آن منطقه جهش‌های متفاوتی داشته باشد. این جهش‌ها دنیای پیش‌رو را غیرقابل تصور می‌کند. جهانی که آکنده از ویروس‌های بیماری‌زایی است که همه جا وجود داشته و به‌شدت نیز قابلیت تسری دارد. انگار حیات و قوانین آن با تمام قوا به جنگ انسان‌هایی آمده که خود را سرور همه موجودات می‌دانستند. جهان آینده، جهان چیرگی حیات بر غرور انسانی است. ما چه بخواهیم و چه نخواهیم برای حفظ خود مجبور به همزیستی با این حیات شگفت‌انگیز جدید هستیم. حیاتی که در ظاهر شاید جلوه‌ای تهاجمی داشته باشد، اما درواقع چگونه درست‌زیستن را به ما گوشزد می‌کند. امید است که ندای آن را بشنویم.