کلاب‌هاوس و آزادی‌های مسئولانه اجماع‌ساز
مجتبی امیری*
مولانا می‌گوید: چون کسی را خار در پایش جهد/ پای خود را بر سر زانو نهد/ وز سر سوزن همی جوید سرش/ ور نیابد می‌کند با لب ترش/ خار در پا شد چنین دشواریاب/ خار در دل چون بود وا ده جواب/ خار در دل گر بدیدی هر خسی/ دست کی بودی غمان را بر کسی
جامعه امروز ما مملو از مشکلاتی است که به همان اندازه که گسترش یافته‌اند، توصیف و تحلیل آنها نیز دشوارتر شده و بدیهی است که تجویز و ارائه راهکار نیز به همان نسبت دشوارتر خواهد بود. این مشکلات تنها به جسم ما آسیب نزده، بلکه دل و جان ما را نیز آزرده است. توصیف و تحلیل این آسیب‌های جان‌گزا، بیش از هر چیز نیازمند اندیشه‌ورزی و دقت‌نظری است که در پرتو آزاداندیشی و بلند‌فکر‌کردن در فضاهای آرام و عقلانی امکان‌پذیر است؛ فضاهایی که در تعامل با دیگران باید دانست که «دلایل قوی باید و معنوی/ نه رگ‌های گردن به حجت قوی» تا بتوان با استفاده از آن به توسعه عقلانی جامعه و توانمندسازی بیش از پیش آن در مقابل قدرت و تمکین‌کردن آن در مقابل خواسته‌های معقول و مشروع جامعه مبادرت ورزید. در روزهای اخیر کلاب‌هاوس فضایی جدید برای تعامل افراد و خودگشایی و بازخورد‌گرفتن آنان از دیگری را در پی داشته است و در جامعه ما به سبب ویژگی‌های خاصی که داشته و داریم، بیش از هر چیز سیاست سیاست‌ورزان و در آستانه انتخابات، بر‌صدرنشستگان دیروز و امروز و در هوای صدرنشینی فردا را در کانون توجه قرار داده است. ویژگی این اپلیکیشن جدید، فراهم‌آوردن فضایی است که افراد می‌توانند در آن به‌طور زنده با یکدیگر صحبت کنند و ایده‌ها و آرای خود را مطرح کرده و با دیگران به اشتراک بگذارند. اگرچه در این اپلیکیشن برخلاف سایر شبکه‌های اجتماعی تنها می‌توان از صوت برای برقراری ارتباط استفاده کرد، ولی نکته مهم این است که آحاد جامعه زمینه بیشتری می‌یابند تا با گردش آزاد اطلاعات و در صورت ایجاد محدودیت در یک فضا، با ایجاد فضای دیگری با مخاطبان خود سخن بگویند و با جلب توجه دیگران، محدودیت‌ها را کاهش دهند. از آنجا که جامعه امروز ما از مسائل حل‌نشده انباشته است، پرداختن به این مسائل عمومی که هر‌کسی از منظر خاص خود به آن می‌نگرد، تنها در صورتی سودمند خواهد بود که بتوانیم با ایجاد زمینه‌های دیگری که جنبه فنی و تکنولوژیکی ندارند و به الگوهای ذهنی ما و رفتارهای کلامی و نحوه تعامل‌مان با دیگران بازمی‌گردند، کارکرد این اپلیکیشن را به‌گونه‌ای رقم بزنیم که با استفاده از آن بتوانیم با درک آزادی مسئولانه در این عرصه، به اجماع‌های آگاهانه و برخاسته از خرد جمعی در توصیف، تحلیل و تجویز به راهکارهایی دست پیدا کنیم؛ حتی می‌تواند نویدبخش اداره جوامع به صورت دولت‌شهری و غیرسلسله‌مراتبی در صورتی متناسب با الزامات دنیای جدید با توجه به تمامی مؤلفه‌های متمایزکننده آنها از جوامع سنتی و دولت‌شهرهای یونان قدیم باشد.
در مقابل، در صورت غفلت از این زمینه‌های اجتناب‌ناپذیر، با کژکارکردی‌هایی مواجهه خواهیم بود که به تشتت و آشوبناکی بیش از پیش جامعه و تقابل‌های ناسودمند افراد با یکدیگر و تنفرزایی به‌جای دوستی و واگرایی به‌جای هم‌گرایی خواهد انجامید که می‌تواند توجیه‌کننده محدود‌کردن آن از سوی حاکمیت و محروم‌کردن جامعه از این ابزار ضروری توانمند‌شدن بیش از پیش جامعه باشد. * عضو هیئت‌علمی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران