گفت‌وگو زیر سایه اختلافات

روابط آمریکا و روسیه هیچ‌گاه تا این اندازه تیره نبوده است، اما رؤسای جمهوری دو کشور عزم خود را جزم کرده‌اند تا پس از چند ماه مشاجره و کشمکش در ژنو دیدار و با یکدیگر گفت‌وگو کنند. واشنگتن امیدوار است این دیدار به ثبات بیشتری در مناسبات دو کشور بینجامد و آن را قابل پیش‌بینی‌ کند، اما رویکرد مسکو کاملا متفاوت است. طبق بیانیه منتشرشده از سوی کاخ‌ کرملین، جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا و ولادیمیر پوتین، همتای روس او ۱۶ ژوئن در ژنو دیدار خواهند کرد. بایدن در یک تماس تلفنی با همتای روسی‌اش در ماه آوریل پیشنهاد کرده بود که برای گفت‌وگو در یک کشور سوم دیدار کنند؛ حال جیک سالیوان، مشاور امنیتی بایدن و نیکولای پاتروشف، دبیر شورای امنیت روسیه برگزاری این نشست را سازماندهی کرده‌اند. دستور کار این دیدار هنوز تعیین نشده، اما به گفته کاخ‌ سفید قرار است در این دیدار، «مسائل فوری» ازجمله همه‌گیری کرونا، درگیری‌های منطقه‌ای، سلاح‌های هسته‌ای و روابط دوجانبه مورد بحث قرار گیرد. آن‌طور که منابع آمریکایی به رسانه‌های خبری گفته‌اند، برنامه هسته‌ای ایران و بازگشت ایالات متحده به برجام و نیز وضعیت سوریه در دستور مذاکرات میان جو بایدن و ولادیمیر پوتین قرار دارد. به گفته آنان، رئیس‌جمهوری آمریکا درباره رژیم الکساندر لوکاشنکو در بلاروس نیز سخن خواهد گفت و ناخرسندی خود را از سیاست مسکو در حمایت از رژیمی که جنبش مخالفان خود را در پی انتخابات آگوست ۲۰۲۰ شدیدا سرکوب کرد، به پوتین به‌عنوان شریک و حامی لوکاشنکو اعلام می‌کند. به گفته کاخ سفید، هدف ایالات‌ متحده رسیدن به «ثبات» و پیش‌بینی‌پذیری بیشتر در مناسبات میان دو کشور است. از هنگام روی‌کارآمدن جو بایدن مناسبات روسیه و آمریکا به‌شدت به سردی و تنش انجامیده است. ایالات متحده روسیه را به دخالت در انتخابات آمریکا و حمله گسترده هکری در سال گذشته متهم کرد. جو بایدن در اواسط ماه مارس در مصاحبه تلویزیونی به این پرسش که آیا پوتین را «قاتل» می‌داند، پاسخ مثبت داد. تنش تا جایی پیش رفت که دو کشور دست به اخراج دیپلمات‌های یکدیگر زدند. انتقادات تندی نیز در واشنگتن از نقش روسیه در درگیری‌های اوکراین و اقدامات انجام‌شده علیه الکسی ناوالنی، سیاست‌مدار مخالف پوتین مطرح شد. در اواسط آوریل ایالات متحده علاوه بر اخراج ۱۰ دیپلمات روسی، تحریم‌های جدیدی را علیه روسیه اعمال کرد. مسکو نیز در واکنش ۱۰ دیپلمات آمریکایی را اخراج کرد. در دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا، شش دیدار در سطح رؤسای‌ جمهوری انجام شد اما چه هیچ تأثیری بر گرم‌شدن روابط بین دو طرف نداشت. ترامپ که در چهار سال ریاست خود بر کاخ‌ سفید تمایل زیادی به برقراری روابط مناسب با مسکو داشت، به‌خاطر شرایط داخلی کشورش نتوانست این خواسته خود را عملی کند. او حتی در حاشیه نشست گروه 20 (G20) در اوزاکا در سال 2019 با پوتین توافق کرد که کیفیت روابط دوجانبه را بهبود ببخشند و کانال‌های ارتباطی را بازیابی کنند. همچنین توافق شد گفت‌وگو درباره ثبات استراتژیک از سر گرفته شود و امکان ایجاد انگیزه بیشتر به همکاری‌های اقتصادی دوجانبه مورد بررسی قرار گیرد. حتی پوتین، دونالد ترامپ را برای جشن ۷۵سالگی پیروزی به مسکو دعوت کرد، اما در عمل هیچ‌گاه این گفت‌وگوها به مناسبات گرم منجر نشد. با روی‌کارآمدن دولت جدید در آمریکا، بایدن بارها برای مسکو خط‌و‌نشان کشید و اعلام کرد به‌خاطر دخالت در انتخابات این کشور بهای سنگینی خواهد داد. حال سخنگوی کرملین می‌گوید دیدار پوتین و بایدن برای برون‌رفت از وضعیت موجود ضروری است و کنترل تسلیحات و ثبات راهبردی جهان موضوع اصلی دیدار ولادیمیر پوتین و جو بایدن خواهد بود. به گفته او، روسیه پیشرفته‌ترین نیروی راهبردی در سطح جهان را دارد و بدیهی است این نیرو ضامن تأمین ثبات خواهد بود؛ زیرا عامل بازدارنده است. منابع آمریکایی هم در آن سو تأکید می‌کنند که موضوع کنترل سلاح‌های اتمی نیز جای ویژه‌ای در گفت‌وگوهای دو طرف خواهد داشت. ایالات متحده آمریکا و روسیه در فوریه گذشته پیمان کاهش تسلیحات هسته‌ای دوجانبه میان خود موسوم به «استارت نو» را برای مدت پنج سال دیگر تمدید کردند. این پیمان که در سال ۲۰۱۰ امضا شده بود، شمار سلاح‌های هر‌یک از دو کشور را به هزارو ۵۵۰ کلاهک اتمی محدود می‌کند. بایدن که یکی از معماران طرح «تنظیم مجدد» با روسیه در دوره نخست ریاست‌جمهوری باراک اوباما بود، اکنون می‌خواهد روشن کند که هیچ وظیفه یا علاقه مشترکی در زمینه‌ای خاص با مسکو ندارد که به مفهوم بازطراحی باشد. به همین دلیل تحلیلگران می‌گویند هدف دیدار جو بایدن با پوتین اعطای امتیازی به رئیس‌جمهوری روسیه نیست، بلکه بایدن تنها می‌خواهد راهی برای مدیریت روابط دوجانبه واشنگتن با مسکو بیابد و چالش‌های ایالات متحده را به‌ویژه در منطقه خاورمیانه به حداقل برساند. آنان بر این باورند که نگاه بایدن به کاخ کرملین در چند سال گذشته به‌شدت تغییر کرده است و این تغییر رویکرد هرگز به مدارا با مسکو منجر نخواهد شد و برای پوتین سال‌های پیش‌رو خلاف دوران ترامپ، پرچالش خواهد بود.