نعل برجام و میخ تحریم

روح‌اله نخعی: آمریکا به سیاق گذشته برجام و تحریم را هم‌زمان دنبال می‌کند. مقامات ایران در هفته‌های اخیر تأکید داشته‌اند که تصمیم سیاسی نهایی آمریکا تعیین‌کننده است. اتفاقات آخر هفته نشان می‌دهد اگر این تصمیم سیاسی اتخاذ هم شده باشد، هنوز وارد مرحله اجرا نشده است. ایالات متحده پنجشنبه هم تحریم برداشت و هم اضافه کرد و البته هر دو نیز از جنس تحریم‌های اشخاص حقیقی بودند و نه حقوقی یا نهادهای ایرانی. وزیر خارجه آمریکا و سخنگوی وزارت خارجه نیز مشغول ارائه توضیحات درباره این گذاشت و برداشت شدند و البته دیگر مقامات آمریکا نیز اظهاراتی درباره وضعیت مذاکرات و ایران داشتند. این علاوه‌ بر اظهارات دیگر بازیگران برجام بود که خوشبینانه‌ترین‌شان همچنان از سمت روسیه می‌رسد. نکته درخور ‌توجه در ‌این ‌میان این است که همین اقدام از سوی دولت جو بایدن نیز با حملات و انتقادات جمهوری‌خواهان و حامیان دولت دونالد ترامپ همراه شده است که دولت فعلی را به سهل‌گیری مسئله ایران و امتیازدهی به این کشور متهم می‌کنند. این حملات در شرایطی که هنوز فقط چند اقدام محدود درباره تحریم‌های افراد انجام شده و هم‌زمان تحریم دیگری هم اعمال شده نشان می‌دهد روزی که دولت آمریکا به گام نهایی احیای برجام برسد، با چه فضایی در صحنه داخلی مواجه خواهد شد. این احتمال نیز وجود دارد که اعلام این تغییرات تعمدا با هدف سنجش فضا و آماده‌کردن هم‌زمان آن انجام شده است. در شرایطی که برخی از‌جمله مقامات روسیه از نزدیکی پایان مذاکرات خبر می‌دهند؛ یعنی از اتفاقی که احتمالا همراه با رفع تحریم‌های بسیاری از ایران خواهد بود، مقامات دولت آمریکا نسخه آزمایشی و کوچکی رفع تحریم را برای فضای داخلی اجرا کرده‌اند. این مسئله به‌ویژه از زاویه نزدیکی انتخابات در ایران درخور‌ توجه است. در انتخابات پیش‌رو ابراهیم رئیسی در حالی پیشتاز رقابت به نظر می‌رسد که پیش‌تر شامل تحریم‌هایی شده است؛ مانند وزیر خارجه فعلی ایران و چندین مقام دیگر که چنین وضعیتی دارند. در‌صورتی‌که فرایند احیای برجام به نتیجه برسد، احتمالا باید دید آیا تحریم‌های این‌چنینی نیز در زمره تحریم‌های لغوشونده قرار خواهند گرفت یا مقامات دولت آینده ایران در عین وجود برجام با این چالش مواجه خواهند بود؟ آمریکا: به مذاکرات مربوط نیست، به خاطر تغییر رفتار است وزارت خزانه‌داری آمریکا پنجشنبه تحریم‌های تغییریافته را اعلام کرد و مقامات وزارت خارجه بعد از آن در پنجشنبه و جمعه به توضیحات در‌این‌باره و درباره ایران پرداختند. وزارت خزانه‌داری آمریکا پنجشنبه با صدور بیانیه‌ای از اعلام تحریم علیه فردی که آمریکا مدعی است با سپاه در ارتباط است، خبر داد. به گزارش ایسنا، وزارت خزانه‌داری آمریکا روز پنجشنبه با صدور بیانیه‌ای از اعمال تحریم علیه «سعید احمد محمد الجمال» به اتهام ارتباط با سپاه خبر داد. این وزارتخانه همچنین چندین فرد و نهاد در ارتباط با این شخص را نیز در فهرست تحریم‌های خود قرار داده است. یک پایگاه خبری در این زمینه نوشت که وزارت خزانه‌داری آمریکا اعضای یک شبکه را که به ادعای آمریکا به تأمین مالی سپاه و انصارالله یمن کمک می‌کرد، هدف تحریم‌های خود قرار داده است. وزارت خزانه‌داری آمریکا همچنین نام سه مقام سابق نفتی و نهاد فعال در تجارت پتروشیمی ایران را از فهرست تحریم‌های خود خارج کرده است. به گزارش ایلنا، در چارچوب این تصمیم، نام «احمد قلعه‌‌بانی» مدیر‌عامل سابق شرکت ملی نفت ایران، «فرزاد بازرگان»، مدیرکل سابق شرکت «هنگ‌کنگ اینترترید» و «محمد معینی»، از مدیران سابق شرکت «نفتیران اینترترید» از فهرست تحریم‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا حذف شده است. آنتونی بلینکن نیز جمعه توضیحاتی درباره دلیل لغو تحریم‌های اخیر علیه برخی افراد و شرکت ایرانی ارائه داد. بلینکن گفت: «[در] وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم‌ها علیه سه مقام پیشین ایران و دو شرکتی را که قبلا در خرید، مالکیت، فروش، حمل‌ونقل یا بازاریابی محصولات پتروشیمی ایران مشارکت داشته‌اند، لغو کردیم که در نتیجه تغییر محقق‌شده در وضع کنونی یا رفتار طرف‌های تحت تحریم انجام شد. این اقدامات تعهد ما را نسبت به لغو تحریم‌ها در موقع تغییر وضعیت یا رفتار اشخاص تحت تحریم نشان می‌دهد». او درباره تحریم فردی به اتهام در‌ ارتباط‌ بودن با سپاه هم مدعی شد: «امروز، آمریکا سعید احمد محمد الجمال و چند فرد و نهاد دیگر را تحریم کرد که در شبکه‌ای بین‌المللی که او برای رساندن ده‌ها میلیون دلار پول به حوثی‌ها در همکاری با مقامات ارشد نیروهای قدس سپاه استفاده کرده بود، مشارکت داشته‌اند. کسانی که در شبکه شرکت‌ها و واسطه‌های فروش صوری الجمال بوده‌اند، کالاهایی از‌جمله نفت ایران را در سراسر خاورمیانه و فراتر از آن می‌فروشند و بخش درخور ‌توجهی از عایدی آن را به حوثی‌های یمن منتقل می‌کنند. ما الجمال را پیرو قانون اجرائی ۱۳۲۲۴ به خاطر کمک مادی، پشتیبانی یا ارائه حمایت در زمینه مالی، مصالح یا حمایت فنی یا ارائه کالاها و خدمات به نیروهای قدس سپاه پاسداران یا در حمایت از آن تحریم کردیم». سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز تأکید کرد آنچه وزارت خزانه‌داری اعلام کرده ارتباطی به مذاکرات وین ندارد. به گزارش ایلنا، ند پرایس در پاسخ به پرسشی در‌این‌باره گفت این اقدام هیچ ارتباطی با مذاکرات برجامی جاری در وین ندارد. او با ادعای اینکه آمریکا با این اقدام، بار دیگر تعهد خود به لغو تحریم‌ها در صورت تغییر رفتار یا وضعیت اشخاص تحریم‌شده را نشان داد، افزود که به ‌این‌ ترتیب، خارج‌کردن از فهرست تحریم‌ها یک امر عادی است و ارتباطی با مذاکرات وین ندارد. روسیه: مشکلات چندانی نمانده، دلیلی ندارد گفت‌وگوها بیش‌از ‌این طولانی شود از سوی دیگر، مقامات روسیه خوش‌بینی خود را نسبت به دور جدید مذاکرات که در این هفته پی گرفته خواهد شد، اعلام کرده‌اند. به گزارش ایسنا به نقل از اسپوتنیک، سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه، روز پنجشنبه در رویدادی با اشاره به مذاکرات وین بر سر احیای برجام گفت: «هم‌اکنون از دید من هیچ مشکل برطرف‌نشدنی‌ در مسیر این گفت‌وگوها وجود ندارد. هیئت روسی دارد تمام تلاش خود را می‌کند تا نتیجه حاصل شود». او افزود: «دلیلی ندارد که این روند بیش از ‌این طولانی شود؛ زیرا با اینکه مشکلاتی هستند که نیاز به حل‌وفصل‌شدن دارند، نمی‌توان گفت که تعداد این مشکلات زیاد است». از سوی دیگر، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز گفت مذاکره‌کنندگان امیدوارند ششمین دور مذاکرات وین که در روزهای آتی پی گرفته خواهد شد، دور آخر باشد. میخائیل اولیانوف، رئیس هیئت مذاکره‌کننده روسیه در وین، درباره برگزاری دور بعدی مذاکرات احیای توافق هسته‌ای در وین در توییتر نوشت: «نشست بعدی کمیسیون مشترک برجام آخر هفته برگزار می‌شود. این نشست آغاز ششمین دور از مذاکرات وین درباره احیای توافق هسته‌ای خواهد بود. آیا این دور آخر خواهد بود؟ هیچ‌کسی نمی‌داند، اما همه مذاکره‌کنندگان امیدوارند که این‌طور باشد». سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز خبر داده است رابرت مالی، نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران و رئیس هیئت مذاکره‌کننده آمریکایی در وین نیز امروز و فردا برای ادامه گفت‌وگوها راهی پایتخت اتریش خواهد شد. احیای برجام بعد از انتخابات؟ اگر صحبت‌های خوشبینانه مقامات روسیه صحیح باشد، گفت‌وگوها در هفته آخر منتهی به انتخابات ریاست‌جمهوری ایران به نتیجه خواهند رسید. این ارتباط زمانی البته چندان پیش‌بینی‌ناپذیر هم نبود؛ چنان‌ که همین پنجشنبه، معاون وزیر خارجه آمریکا نیز به تأثیرگذاری نزدیکی انتخابات در ایران روی مذاکرات اشاره کرده بود. وندی شرمن، در‌حالی‌که خبر می‌داد مذاکرات از شنبه و یکشنبه این هفته ادامه می‌یابند، تأکید کرد انتخابات ریاست‌جمهوری ایران که ماه جاری میلادی برگزار می‌شود، باعث پیچیده‌شدن این مذاکرات شده است. او همچنین گفت پیشرفت‌های زیادی در این مذاکرات صورت گرفته است، اما بر‌ اساس تجربه می‌داند تا زمانی که آخرین جزئیات‌ نهایی نشود، نمی‌توان از دستیابی به توافق صحبت کرد. برخی کارشناسان از نگاه‌های مختلف تحلیل کرده بودند که ایران یا آمریکا به دلایل مختلف ترجیح می‌دهند تعیین تکلیف نهایی فرایند احیای برجام قبل از برگزاری انتخابات ایران رخ ندهد. اگر این تحلیل‌ها درست باشد، احتمالا گفت‌وگوها تا پس از جمعه این هفته در وضعیت فعلی خواهد ماند و پس از برگزاری انتخابات، توافق نهایی اعلام خواهد شد. در مجموع اما همچنان همه نشانه‌ها حاکی از این است که مسئله اعلام احیای برجام اکنون تنها مسئله زمان است و مانعی بر سر راه نیست که بتواند در این مرحله، بازیگران برجام و حاضران وین را از ادامه راه منصرف کند و آنها را به بازگشت به سنگرهای قبلی قانع کند. احتمالا تصمیمات نهایی و جزئیات نهایی که به نظر باقی‌ مانده‌اند، در روزهای پیش‌رو تعیین تکلیف خواهند شد و رئیس‌جمهور آینده، اداره دولت را از نقطه‌ای که در آن لغو تحریم و احیای برجام انجام شده است، پی خواهد گرفت و دولت روحانی نیز بزرگ‌ترین دستاورد خود را بازیافته به جانشینان خود تحویل خواهد داد.