تجدد، میوه در دسترس نیست
سید‌حسین مهرآوران
۱- روند واکسیناسیون کشوری پس از توقفی موقت- به دلیل اتمام موجودی واکسن‌های کرونا در کشور- و به دنبال ورود «دو محموله» یک میلیون دوزی از کشور چین، در روزهای آینده مجددا از سر گرفته خواهد شد. اخبار انتشار‌یافته درباره مجوز اضطراری سازمان غذا و دارو برای تزریق واکسن برکت در روزهای اخیر و پیوستن واکسن تولید مشترک پاستور و کوبا به مجموعه واکسیناسیون کشوری در هفته پیش‌روی را می‌توان از دیگر اخبار نوید‌بخش برای گسترش پوشش و روند واکسیناسیون کووید۱۹ گروه‌های هدف تلقی کرد؛ اما سؤالاتی درباره توقف چند‌هفته‌ای اخیر در تزریق واکسن‌های کرونا همچنان مطرح است و از آنجا که مطالبه‌‌گری اجتماعی جایگاه حقیقی خود را تاکنون در کشور نیافته، پرسش‌های به‌درستی پیگیری‌نشده و رها‌شده امکان پرداخت جدی‌تر معضلات و کاستی‌های زندگی جمعی ایرانیان از سوی شهروندان و بازبینی و اصلاح هرچه بیشتر فرایندهای تصمیم‌گیری و اجرا از جانب مسئولان را چنان‌که شایسته است، محقق نکرده است. بیایید برخی از این پرسش‌ها را مرور کنیم: آیا معاونت بهداشتی از موجودی واکسن‌های کرونا و آمار جمعیت‌های هدف فراخوان‌شده برای واکسیناسیون مطلع بوده است؟ در صورت اشراف به این آمارهای پایه‌ای چه تمهیداتی برای ذخیره دوز دوم واکسن‌های کرونا در افراد با سابقه تزریق دوز اول در نظر گرفته شده بود؟ آیا در قرن بیست‌و‌یکم این انتظاری نامعقول است که از ابزارهای ارتباط جمعی و ارسال پیامک برای آگاهی‌بخشی شهروندان متقاضی نوبت دوم تزریق واکسن استفاده کنیم تا از تجمع شهروندان و هدررفت هزینه و وقت آنها در پشت درهای بسته مراکز تزریق واکسن پیشگیری شود؟ آیا با آغاز مجدد روند واکسیناسیون کشوری باید شاهد تجمع بی‌قاعده شهروندان به‌جامانده از تزریق نوبت دوم در مراکز تزریق واکسن کرونا باشیم؟
۲- انتخابات سیزدهمین دوره ریاست‌جمهوری با تمام مناقشات مرتبط با روند احراز صلاحیت‌ها و امکان‌بخشی حضور کاندیداهای توانمند از طیف‌های گوناگون سیاسی نهایتا در جمعه ۲۸ خردادماه برگزار شد و اگر همان‌گونه که پیش‌بینی‌ها از روند ریل‌گذاری‌های منتج به انتخاب حکایت کرده‌اند، سید‌ابراهیم رئیسی منتخب نهایی مشارکت‌کنندگان فعال در عرصه انتخابات شود، دوره‌ای دیگر از حیات سیاسی- اجتماعی در ایران بعد از انقلاب اسلامی رقم خواهد خورد. دلسردی ناشی از بیش از دو دهه فعالیت سیاسی اصلاح‌طلبان و دستاوردهای عینی کنش سیاسی آنها و عدم حصول نتایجی ملموس و قابل انتظار از راهبردها و فعالیت این طیف سیاسی از عوامل حضور کمتر چشمگیر سلیقه‌های گوناگون فکری در انتخابات اخیر می‌تواند تلقی شود؛ اما بیایید از چارچوب‌های محدود زمانی کمی فراتر رویم. تأخر تاریخی جامعه ایرانی در مواجهه با مدرنیته و جلوه‌های آن، فرصت توسعه بهنگام اندیشه‌ها و مفاهیم مرتبط با دموکراسی و جامعه مدنی را از این سرزمین دریغ کرد تا «واقع‌بودگی دموکراسی» در جای‌جای این کشور فرصت بروز پیدا نکند. از یاد نبریم که تجدد و مشی متجددانه میوه‌ای نیست که بتوان دست دراز کرد و به‌آسانی آن را برچید و توجه به زمینه‌های تاریخی زایش مدرنیسم از مسیر تجربه چالش‌های چندین قرن، در جوامع غربی میان سنت و تفکرات مدرن جریانی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. از این افق فقدان «رفتار و عمل اجتماعی دموکراتیک» در میان شهروندان مسئله‌ای نیست که بتوان به سادگی از آن گذشت؛ امری که در یک تحول تاریخی «چند‌صد‌ساله» در جوامع غربی فرصت بروز یافت و البته به لطف پیشرفت تکنولوژی، لوازم ارتباط جمعی و شبکه‌های اجتماعی، امکان بروز در انتظار زمانی کوتاه‌تر را می‌توان برای جوامع در حال گذار به دموکراسی در قرن ۲۱ متصور شد. از این دریچه فارغ از نتیجه انتخابات اخیر با تمرین بیشتر مشی دموکراتیک در روابط فردی‌مان و تقویت سازمان‌های مردم‌نهاد و کنش‌های مطالبه‌محور در سطوح متفاوت جامعه می‌توانيم جوانه‌های امید را در راه فردایی بهتر برای همه ایرانیان بارور کنیم و به قواعد تاریخ بشری فارغ از برخی دشواری‌های فُرجه‌های محدود زمانی بنگریم.