تمرین تنش‌زدایی

نشست رؤسای‌جمهوری ایالات متحده و روسیه در ژنو نه منجر به ریشه‌کن‌کردن سلاح‌های هسته‌ای شد و نه صلح جهانی را تقویت کرد. نه جو بایدن و نه ولادیمیر پوتین به چشمان هم نگاه نکردند تا بگویند روح زیبایی در تو وجود دارد. اما این نشست آن اندازه که منتقدان پیش‌بینی می‌کردند هم بدون دستاورد نبود. برای جو بایدن این فرصتی بود تا نشان دهد که می‌تواند خودش را در صحنه جهانی حفظ کند. برای ولادیمیر پوتین هم آنچه اهمیت داشت، روسیه بود. بنابراین هر دو طرف بدون افتادن در دام هرگونه درامی، توانستند نمایشی موفقیت‌آمیز اجرا کنند. بایدن در شرایطی به دیدار پوتین رفت که فشارها در واشنگتن از‌سوی هر دو حزب دمو‌کرات و جمهوری‌خواه در مخالفت با این دیدار شدت گرفته بود. هر دو حزب تأکید می‌کردند که این دیدار نه‌تنها سودی برای واشنگتن ندارد بلکه به پوتین مشروعیت می‌بخشد. بایدن هرگز تسلیم این فشار‌ها نشد؛ چرا‌که همین انتقادها در سال 2018 و قبل و بعد از دیدار دونالد ترامپ و پوتین در هلسینکی مطرح شده بود. با اینکه پیش از این دیدار با توجه به اینکه پوتین از موضع قدرت وارد محل ملاقات می‌شود، اما رئیس‌جمهوری آمریکا در این دیدار وارد بازی پوتین نشد و تجربه دیدار جان‌اف‌کندی و نیکیتا خروشچف تکرار نشد. این دو رهبر وقت ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی در‌حالی در ژوئن 1961 در وین دیدار کردند که کندی آشکارا تحت تأثیر همتای روس خود قرار گرفته بود. به نظر می‌رسید بایدن برداشت واقع‌بینانه‌ای از آنچه می‌تواند در دیدار با پوتین به دست آورد، داشت و همین واقع‌بینی باعث شد نشستی موفقیت‌آمیز با پوتین داشته باشد و این نکته مورد توجه رئیس‌جمهوری روسیه هم قرار گرفت. بایدن در شرایطی برای دیدار با پوتین به ژنو سفر کرد که قبل از این دیدار، در نشست گروه‌ 7 و سران ناتو حمایت متحدان غربی را با خود همراه کرده و موضعی انتقادی علیه اقدامات مخرب روسیه اتخاذ کرده بود. باوجود‌این، هیچ‌گونه تنشی قبل از دیدار ایجاد نشد. مطبوعات آمریكا در اقدامی غیر‌واقع‌بینانه انتظار داشتند تا بایدن عصای جادویی را برای تغییر رفتار روسیه تكان دهد‌ اما انتظارات بایدن از اولین دیدار خود با پوتین در قامت رئیس‌جمهور آمریکا ناچیز بود. او پس از نشست با پوتین گفت: «نکته اصلی این است که به رئیس‌جمهوری پوتین گفتم که ما باید برخی اصول و قواعد اساسی تعیین کنیم که همه بتوانیم از آن پیروی کنیم و تنش‌ها میان دو کشور را کاهش دهیم». در‌واقع، بایدن و پوتین توانستند برخی اقدامات ناچیز اما تأثیرگذار را برای نشان‌دادن ظاهری از یک رابطه دیپلماتیک بین واشنگتن و مسکو انجام دهند. «جیکوب هیلبران» سردبیر نشنال اینترست می‌نویسد: «صراحتا بگویم که ازسرگیری مجدد روابط دیپلماتیک و تعیین سفیر در واشنگتن و مسکو در چنین شرایطی اقدامی چندان قابل‌توجه نیست. با‌این‌حال توافق‌هایی در این زمینه حاصل شد. هر دو طرف همچنین درباره ادامه گفت‌وگو در مورد امنیت سایبری و کنترل تسلیحات توافق کردند. پوتین و بایدن در بیانیه مشترکی بر این نکته تأکید کردند که در یک جنگ هسته‌ای نمی‌توان پیروز شد و هرگز نباید چنین جنگی را آغاز کرد. سایر موضوعاتی که واشنگتن و مسکو نیاز به حل‌وفصل آن دارند، پرونده اوکراین و سوریه است؛ بایدن تعهد بی‌دریغ خود به حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین را دوباره به پوتین گوشزد کرد و درباره امنیت سایبری هم رئیس‌جمهوری روسیه از ادامه رایزنی‌ها میان واشنگتن و مسکو خبر داده است. پوتین به‌درستی به این نکته اشاره کرد که در چنین شرایطی هیچ نوع اعتماد متقابلی وجود ندارد، اما این نشست نشانه‌هایی مثبت از تنش‌زدایی میان دو کشور را نمایان کرد. آنچه پوتین می‌گوید کاملا واقع‌بینانه است». با وجود بسیاری از مسائل حل‌نشده میان دو طرف، بایدن در این دیدار هم تمرکز خاصی بر مسئله چین داشت و تلاش کرد تا نزدیکی مسکو و پکن را در کنار رابطه پرتنش واشنگتن و مسکو مورد توجه قرار دهد. تمرکز بر چین رویکرد تمرکز بر مقابله با چین را که کم‌و‌بیش همان سیاست دونالد ترامپ است، «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی کاخ سفید و «جاناتان فینر» دستیارش اجرا می‌کنند و با توجه به تلاش ایالات متحده برای همراه‌کردن متحدان غربی خود در این کمپین می‌تواند بیش از سیاست ترامپ نسبت‌به موفقیت‌آمیزبودن آن امیدوار بود. تأکید جدی بایدن بر موضوع چین در دیدار با بایدن هم ابتکار تیم مشاوران امنیت ملی او بود و در ابتدا با توجه به موضوعات مختلف مورد اختلاف بعید بود که به این موضوع اشاره خاصی شود. به گفته هیلبران، «روسیه در‌حال‌حاضر در نقطه بسیار‌بسیار دشواری قرار دارد. آنها تحت فشار چین قرار گرفته‌اند و بایدن به‌درستی در این دیدار به موضوع چین اشاره کرد. روس‌ها نمی‌خواهند همان‌طور‌که برخی منتقدان گفته‌اند به‌عنوان کشوری شرور داری سلاح هسته‌ای شناخته شوند. آنها برای رهاشدن از فشارهای چین که در حال قدرت‌گرفتن در مرزهای جنوبی روسیه است، نیاز دارند تا در روابط خود با واشنگتن تنش‌زدایی گسترده‌ای انجام دهند». هیلبران می‌گوید: «سؤال اساسی پس از دیدار پوتین و بایدن این است‌ که آیا اجلاس ژنو در همین‌جا متوقف می‌شود یا تمرینی بود برای آغاز روند تنش‌زدایی میان دو کشور. ژنو آغاز خوبی بود اما به شرطی که تداوم داشته باشد». با‌این‌حال «متیو اشمیت»، دانشیار دانشگاه نیوهیون و متخصص امور روسیه برخلاف هیلبران چندان خوش‌بین نیست و به رویترز می‌گوید: «بایدن به دنبال تضعیف جایگاه مسکو در صحنه جهانی است. اما روش بایدن خلاف ترامپ این است که به نرمی چنین کاری را انجام دهد. این استراتژی بسیار ساده است و بر نقاط ضعف پوتین تمرکز دارد. واکنش پوتین به این رویکرد بایدن می‌تواند دقیقا آنچه را کاخ سفید می‌خواهد رقم بزند». لیندسی گراهام، سناتور سرشناس جمهوری‌خواه و منتقد بایدن که از مخالفان دیدار با پوتین بود هم می‌گوید که از شنیدن سخنان بایدن درباره پوتین که نگران دیدگاه سایر کشورها درباره رئیس‌جمهوری روسیه بود، ناراضی است: «برای من روشن است که پوتین کمترین اهمیتی به چگونگی نگاه دیگران به خود نمی‌دهد و صادقانه بگویم‌ از اینکه می‌تواند با موفقیت در امور داخلی کشورهای دیگر دخالت کند و به این ویژگی مشهور شده است، به خود می‌بالد».