آمریکا و ترکیه به یکدیگر احتیاج دارند
محمود فاضلی
رجب طیب اردوغان پیش از دیدار با جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، در اجلاس ناتو مدعی شده بود: «سؤالات بی‌پاسخ بسیاری» وجود دارد که باید بین او و بایدن روشن شود. شواهد نشان می‌دهد در شرایط کنونی هیچ‌یک از کشورهای عضو ناتو مثل ترکیه با آمریکا به‌عنوان مهم‌ترین عضو این اتحاد درگیری اساسی ندارد. بایدن در بروکسل، دفاع از اروپا، کانادا و ترکیه را تحت ماده 5 منشور ناتو «وظیفه مقدس» آمریکا خواند. باوجود همه اختلافات، به نظر می‌رسد واشنگتن به‌عنوان یک کشور عضو ناتو، نمی‌خواهد تحت هر شرایطی آنکارا را از دست بدهد.
ترکیه بارها درباره اختلاف بر سر موشک‌های ضدهوایی اس-400 روسی که ترکیه عضو ناتو از روسیه خریده، اظهار کرده است: «خرید انجام و توافق منعقد شده است، در این خصوص دیگر جای بحثی وجود ندارد». آمریکا مدعی است موشک‌های ضد هوایی اس-400 برای جت‌های ناتو خطرناک است. آنکارا این سلاح‌ها را خرید و آمریکا را مجبور کرد ترکیه را از برنامه ساخت مشترک جنگنده F-35 خارج و تحریم کند. آمریکا از کردهای سوریه متعلق به شبه‌نظامیان ی‌پ‌گ (YPG) حمایت می‌کند که نه‌تنها زیرمجموعه گروه پ‌ك‌ك (PKK ) ترکیه محسوب می‌شوند بلکه آنکارا آنها را یک گروه تروریستی می‌داند. اردوغان نمی‌پذیرد که آمریکا کردهای سوریه را برای جنگ با داعش مسلح کرده و سلاح‌های آنها را تأمین می‌کند. برای واشنگتن، کردها اهرمی هستند که با آن می‌توانند هم بشار اسد و هم اردوغان را تحت فشار قرار دهند. از دیگر اختلافات طرفین، رویکرد ترکیه در شرق مدیترانه است. یونان و قبرس عضو ناتو احساس خطر می‌کنند. شاید در اختلافات مرزی حق با ترکیه باشد اما ناتو و اتحادیه اروپا، اردوغان را به‌خاطر سیاست‌هایش مورد انتقاد قرار می‌دهند. «اردوغان» و «جو بایدن» در نخستین دیدار خود ضمن تأکید بر اهمیت همکاری در مسائل منطقه‌ای، درباره افغانستان، لیبی و سوریه توافق کردند. رهبران دو کشور توافق کردند که خلیفه حفتر در آینده لیبی و بشار اسد نیز در آینده سوریه جایی نداشته باشند. همچنین درخصوص تأمین امنیت فرودگاه بین‌المللی کابل توسط ترکیه پس از خروج آمریکا از افغانستان و میزبانی ترکیه از مذاکرات صلح بین افغانستان و طالبان نیز توافق حاصل شده است. در این دیدار ضرورت تقویت روابط ترکیه و آمریکا در دوره آینده، برقراری ارتباط نزدیک درباره همه موضوعات و استفاده مؤثر از کانال‌های گفت‌وگو برای همکاری سازنده و موضوع سوریه مورد بررسی قرار گرفت. قرار است آمریکا به‌زودی نماینده‌ای برای سوریه منصوب کند و این نماینده از نزدیک با ترکیه در ارتباط خواهد بود. یکی‌دیگر از موارد مورد توافق، موضوع لیبی بود. هر دو کشور از دولت قانونی شناخته‌شده توسط سازمان ملل در لیبی حمایت کرده و درباره تقویت راه‌حل سیاسی در لیبی به توافق رسیدند. هر دو طرف اعلام کردند که حفتر در آینده لیبی جایی ندارد. ترکیه و آمریکا درباره افغانستان دیدگاه مشترکی دارند. در خصوص تأمین امنیت فرودگاه بین‌المللی کابل ازسوی ترکیه و ایفای نقش میانجی توسط ترکیه در مذاکرات صلح افغانستان بین دولت و طالبان توافق حاصل شد. دیدار اردوغان و بایدن با واکنش‌هایی در ترکیه روبه‌رو بود. دولت باغچلی، رئیس حزب حرکت ملی‌گرا مدعی شد هنوز معلوم نیست که رئیس‌جمهور آمریکا چگونه و در چه سطحی ترکیه را به‌عنوان یک هم‌پیمان می‌بیند. آیا پ.ک.ک/ ی.پ.گ در بین این شرکا جای دارند یا خیر. وزیر امورخارجه آمریکا که قبل از اجلاس ناتو گستاخانه گفته است که ترکیه همانند یک هم‌پیمان ناتو عمل نکرده و سامانه‌های دفاع موشکی اس-400 و اقدامات این کشور در شرق مدیترانه بسیار نگران‌کننده است. آنها از یک طرف با تروریست‌ها تجارت کرده و از طرف دیگر دم از همکاری استراتژیک با ترکیه می‌زنند. آنها به دروغ به نسل‌کشی ارامنه متوسل شده و از کودتاگران 15 جولای 2016 حفاظت کرده و سرکرده گروه فتح‌الله گولن را در پنسلوانیا میزبانی می‌کنند. رسانه‌های آمریکا با ارزیابی دیدار اردوغان و بایدن، مدعی‌اند دیدار در فضای مثبت انجام گرفت ولی پیشرفتی در موضوع کلیدی اس-400 حاصل نشد. در استراتژی بایدن برای گردهم‌آوردن هم‌پیمانان خود جهت مقابله با تأثیر چین و روسیه، نقش بالقوه‌ای که ترکیه نیز می‌تواند ایفا کند، وجود دارد. با قرارداد جدید تهاتر 3.6 میلیارد دلاری پول با پکن که اردوغان آن را تأیید کرد، ترکیه روابط رو به رشدی با چین دارد. اردوغان با امید جذب سرمایه‌گذاری از غرب برای تأمین نیازهای کشورش، مواضع خود را در شماری از موضوعات نرم کرده و عقب‌نشینی کرد. حضور ترکیه در ناتو، ایفای نقش ایستگاه میانی برای میلیون‌ها پناه‌جو و حضور نظامی در افغانستان، یک برگ برنده به ترکیه در برابر غرب می‌دهد. بایدن و اردوغان نشان دادند که باوجود تنش‌ها، هنوز هم آمریکا و ترکیه به یکدیگر احتیاج دارند و ترکیه به لحاظ ژئواستراژیک به‌عنوان شریک مهم ارزیابی می‌شود. اردوغان بعد از دیدار با بایدن، موضع خود در مورد قرارداد موشکی با روسیه را حفظ کرد و هیچ علامتی که نشانگر عقب‌نشینی از قرارداد خرید اس-400 از روسیه باشد، نشان نداد.