پرونده صلح روي ميز گفت‌وگو

از همان بدو ورود به كاخ‌ سفید،‌ جو بایدن پرونده پایان‌دادن به بحران یمن را در دستور كار خود قرار داد؛ نتیجه آن بود كه حمایت نظامی از ائتلاف عربی پایان یافت، نام حوثی‌ها از فهرست تروریسم حذف شد و مارتین گریفیتس، نماینده ویژه سازمان ملل متحد در امور یمن، بار دیگر اما این‌بار جدی‌تر از گذشته اقدامات دیپلماتیك خود را برای پایان‌دادن به بحران خونین چندساله و كشاندن حوثی‌ها به پای میز مذاكره آغاز كرد. حال پس از گذشت چهار ماه از آغاز ریاست‌جمهوری بایدن، تلاش‌های بی‌وقفه دیپلماتیك واشنگتن در حال به‌ثمر‌نشستن است و آن‌طور كه گفته می‌شود، ائتلاف عربی به رهبری عربستان‌ سعودی و انصارالله یمن در آستانه توافق صلح قرار دارند. دو مقام آگاه یمنی به خبرگزاری رویترز گفته‌اند مذاکرات میان ائتلاف سعودی و مقامات حوثی‌ها بر سر اتمام محاصره بنادر این کشور، فرودگاه بین‌المللی صنعا و همچنین موافقت با مذاکرات صلح متمرکز شده است. طبق گزارش‌ها، رهبر جنبش انصارالله پس از دیدار یک هیئت عمانی از صنعا در ماه جاری موافقت کرده که پس از لغو محاصره یمن و همگام با پیشنهاد مارتین گریفیتس، این گروه فورا وارد مذاکرات آتش‌بس با عربستان شود و ریاض نیز از این توافق استقبال كرده است. شبکه خبری روسیا الیوم به نقل از منبع خبری دیگر می‌نویسد كه ریاض موافق این توافق است، اما به ضمانت‌هایی از‌سوی عمان و ایران نیاز دارد؛ چراکه این دو کشور روابط خوبی با انصارالله دارند. این منابع پیش‌بینی کردند که در این هفته مذاکرات بیشتری میان مسئولان عمانی و عربستانی برگزار شود. به گفته آنان، اگر توافق حاصل شود، این نخستین پیشرفت بزرگ در تلاش‌های سازمان ملل برای پایان جنگ خواهد بود. به گفته تحلیلگران چنین توافقی نه‌تنها به نفع تمام طرفین درگیر در بحران یمن خواهد بود، بلكه به یکی از فجیع‌ترین بحران‌های انسانی قرن اخیر نیز پایان می‌دهد. بحرانی كه در نزدیك به هفت سال گذشته روز‌به‌روز وخیم‌تر شده و باعث شده یمن كه تا 30 سال پیش به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می‌شد، اكنون با نقشه جدید جهانی مواجه باشد. صنعا به‌عنوان پایتخت یمن شمالی میزبان حکومت مرکزی به ریاست علی عبدالله صالح بود و یمن جنوبی به مرکزیت عدن یکی از چند کشور سوسیالیستی محسوب می‌شد که پس از فروپاشی شوروی با بحران مالی مواجه شده بود و راه نجات خود را در اتحاد با همسایه شمالی خود می‌دید. یمن در دوره‌ ریاست‌جمهوری عبدالله صالح، شاهد استبداد یکی از مافیایی‌ترین حکومت‌های جهان عرب بود. ناکارآمدی دولت، فساد فراگیر، تبعیض علیه شیعیان، بی‌کاری، فقر و گرسنگی، یمن را در محاصره‌ بحران‌هایی در همه ابعاد سیاسی، اقتصادی، هویتی و... قرار داد. اعتراضات مردمی یمن نیز مانند دیگر کشورهای خاورمیانه از آغاز بهار عربی وارد مرحله‌ جدیدی شد. در سال 2011 میلادی هر دو گروه یمن شمالی و یمن جنوبی در اعتراض به ناکارآمدی دولت عبدالله صالح، خواستار برکناری او شدند. در نهایت علی عبدالله صالح، قدرت را به عبدربه منصور هادی منتقل کرد و به عربستان رفت؛ اما این اقدام به بهبود وضعیت نینجامید و اعتراضات مردمی ادامه یافت تا جایی که در سال 2014 میلادی، حوثی‌ها صنعا را به تصرف خود درآوردند. با افزایش درگیری‌ها عبدربه منصور هادی، از ریاست‌جمهوری استعفا داد و به عدن در جنوب یمن و سپس به عربستان گریخت و از حکومت سعودی درخواست کرد در یمن مداخله نظامی كند و از این طریق او را به مسند قدرت بازگرداند. یمن برای عربستان به‌منزله حیاط خلوتی است که هم دسترسی دولت سعودی به تنگه باب‌المندب به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های دریایی جهان را تضمین می‌کند و هم عربستان با تثبیت هژمونی خود در آن، مانع از آن می‌شود که انصارالله قدرت یابند؛ اما روند جنگ در یمن پس از نزدیك به شش سال، به جنگی فرسایشی برای سعودی‌ها بدل شده که تداومش، تنها هزینه‌های بیشتری را به ریاض تحمیل می‌كند. کاهش قیمت جهانی نفت به‌علاوه حمله به تأسیسات نفتی آرامکوی عربستان از‌سوی حوثی‌ها، زنگ خطری برای محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، بود که بداند خارج‌نشدن از یمن، علاوه‌بر آنکه اتهامات حقوق‌بشری علیه این كشور را تقویت می‌کند، تخریب اقتصاد این کشور را نیز به‌ دنبال دارد. با ناكامی عربستان در جنگ یمن، امارات، هم‌پیمان نخست ریاض، راه خود را از این کشور جدا و از شورای انتقالی جنوب یمن که خواستار استقلال هستند، حمایت كرد؛ اما ریاض و ابوظبی با وجود حمایت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق آمریكا، نتوانستند در اهداف خود پیروز شوند. چندی پیش، سازمان پزشکان بدون مرز اعلام کرد در صورت شیوع ویروس کرونا در یمن یک فاجعه‌ انسانی رخ خواهد داد و تنها در طول چند هفته 28 میلیون نفر در این کشور جان خود را از دست خواهند داد. این مسئله تنها بخشی از وضعیت وخیم یمن است. حدود 14 میلیون نفر در این کشور با قحطی مواجه هستند، سه میلیون کودک دچار سوءتغذیه‌ هستند و 18 میلیون نفر دسترسی به آب آشامیدنی سالم ندارند. این آمار به‌علاوه سه میلیون آواره جنگی، نشان از اوضاع فاجعه‌بار این كشور دارد. آتش‌بس شكننده الیزابت کندال، کارشناس امور یمن، می‌گوید که تفاهم مقدماتی میان طرف‌های درگیر می‌تواند به‌عنوان اقدامی آغازین برای هموار‌کردن مسیر آتش‌بس و اطمینان از رسیدن کمک‌ها، مواد و کالا تلقی شود. او ادامه می‌دهد: «کاهش فاجعه انسانی و فروکش‌کردن درگیری‌ها به میزانی که بتواند طرف‌های درگیر را وارد گفت‌وگو کند، یک اقدام بسنده و با‌اهمیت به شمار می‌رود». اکنون با گذشت سال‌ها از آغاز بحران یمن، منطقی‌ترین تصمیم برای عربستان، خروج از این کشور است. محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی یا ازطریق مذاکره با حوثی‌ها یا با تجزیه یمن یا با پذیرفتن قطع‌نامه‌های سازمان ملل مبنی‌بر لزوم پایان‌یافتن جنگ یمن، باید از این کشور خارج شود تا بیش از این متحمل هزینه‌های سنگین نظامی، سیاسی و اقتصادی نشود؛ اما آنچه ولیعهد جوان را بر آن داشته تا در یمن بماند، ترس او از تمام‌کردن جنگی است که در آن هیچ دستاوردی نداشته است.