صادرات دوباره سوخت به افغانستان «به درخواست طالبان»
پس از فروکش‌کردن جنگ در افغانستان که به تصرف کابل توسط این گروه تروریستی و سقوط دولت این کشور منجر شد، ظاهرا دوباره شرایط برای مبادلات مهیا شده است. حمید حسینی، عضو هیئت‌مدیره و سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران خبر داد، ایران صادرات سوخت به افغانستان را از چند روز قبل و به درخواست طالبان در افغانستان از سر گرفته است. مرز ایران و افغانستان پس از تصرفات طالبان در نقاط مرز رسمی بسته اعلام شده بود اما ایسنا می‌نویسد در پی بالارفتن قیمت بنزین در افغانستان، طالبان برای مقابله با افزایش قیمت از ایران خواسته است مرزها را باز نگه دارد. آشوب حاصل از سقوط دولت مرکزی افغانستان به دست گروه تروریستی طالبان و هجوم مردم هراسان همسایه شرقی ایران برای گریز از این کشور و از سایه تسلط و انتقام‌جویی این گروه، خود از جمله دلایلی است که باعث افزایش قیمت بنزین شده‌اند. حسینی در این باره گفت: «طالبان پیامی را به ایران ارسال و اعلام کرد که می‌توانید به صادرات فراورده‌های نفتی ادامه دهید. طالبان این پیام‌ها را به بازرگانان ایرانی و به اتاق بازرگانی ایران که ارتباطات نزدیکی با دولت دارد، فرستاده است. در نتیجه اداره کل گمرک جمهوری اسلامی ایران ممنوعیت صادرات سوخت به افغانستان را که از شش آگوست، ۱۵ مرداد، به دلیل نگرانی‌های ایران نسبت به ایمنی تجارت در این کشور اعلام کرده بود، برداشت».
سند «امارت»
حسینی در ادامه گفت: «نگرانی‌های مذکور با رفتار طالبان کاسته شده‌اند». وی به تصمیم طالبان برای کاهش تعرفه واردات سوخت از ایران و سایر کشورهای همسایه اشاره کرد. طبق گزارش ایسنا او همچنین متنی را به‌عنوان سند مربوط به این مسئله در اختیار رویترز گذاشته است که نام «امارت اسلامی افغانستان» در آن دیده می‌شود. امارت اسلامی افغانستان عنوان حکومتی است که طالبان مدعی برقراری آن در افغانستان است. این حکومت پیش‌تر در فاصله سال‌های ۹۶ تا ۲۰۰۱ میلادی توسط طالبان در افغانستان اداره می‌شد اما تعداد محدودی از کشورها آن را به رسمیت شناخته بودند. دور جدید این حکومت از ماه گذشته و پس از آن سر بر‌آورده است که این گروه، پس از اعلام تصمیم ایالات متحده برای خروج از افغانستان، موجی از حملات را در شهرهای مختلف این کشور شکل داد و در نهایت با ورود به پایتخت مدعی حاکمیت بر افغانستان شد. در این سند آمده که تعرفه واردات بنزین، دیزل و گاز مایع از کشورهای همسایه به افغانستان ۷۰ درصد کاهش پیدا می‌کند. عملا با این اقدام راه استمرار حکومت طالبان تقویت می‌شود.
مبادلات تجاری افزایش هم خواهند یافت؟
ازسرگیری صادرات سوخت از ایران به افغانستان خود اتفاق مهم و معناداری در میانه تحولات اخیر افغانستان است. بنزین و گازوئیل صادرات اصلی ایران به افغانستان تا پیش از حملات اخیر طالبان و سقوط دولت بودند اما حسینی توضیح می‌دهد که ایران می‌تواند تجارت با افغانستان در دوران جدید را از قبل هم بیشتر کند: «تصور می‌کنم دولت هند همکاری با دولت طالبان را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. ایران می‌تواند تجارت با افغانستان را دو برابر کند». توضیح او درباره چرایی این امکان برای ایران، موضوع را به دولت اشرف غنی مربوط می‌کند: «دولت اشرف غنی به دلیل تحریم‌های آمریکا همواره تلاش می‌کرد همکاری با ایران را محدود کند». او درباره این دور صادرات هم توضیح داده است: «مقصد اصلی سوخت ایران ولایت‌های شرقی نزدیک مرز ایران و مناطق جنوبی مانند قندهار و نیمروز هستند که طالبان حتی پیش از هفته‌های اخیر، نفوذ قوی در آنجا داشت».
متصدیان غیررسمی
طالبان البته در حالی وارد تعاملی که حسینی توصیف می‌کند شده است که هنوز به‌عنوان حاکم افغانستان به رسمیت شناخته نشده است. سخنگوی وزارت خارجه ایران روز دوشنبه در پاسخ به پرسشی در این رابطه، صورت سؤال را رد کرد: «ما در‌حال‌حاضر اساسا در آن مرحله نیستیم. در‌حال‌حاضر باید تلاش کنیم که یک دولت فراگیر در افغانستان شکل بگیرد. قطعا این دولت اگر بازتاب‌دهنده تمامی واقعیت‌های این کشور باشد می‌تواند در این مسیر حرکت کند. قطعا رفتار دولت آتی افغانستان می‌تواند این مسیر را تسهیل کند». سعید خطیب‌زاده که در نشست خبری هفتگی‌اش در جایگاه سخنگوی وزارت خارجه صحبت می‌کرد همچنین در پاسخ به سؤالی در رابطه با انتشار برخی فیلم‌ها و خبرها در فضای مجازی مبنی بر حضور نیروهای طالبان در نقطه صفر مرزی ایران برای تحویل‌گرفتن کارکنان دولتی و اتباع دولت افغانستان و اینکه آیا تضمینی برای حفظ جان این افراد پیش از استرداد گرفته شده، یادآور شد: «ایران در ۴۰ سال گذشته میزبان پناه‌جویان افغانستان بوده است. الان انتظار ما از تمامی طرف‌های افغانستانی این است که جان و مال و ناموس مردم را رعایت کنند». وی در پاسخ به سؤالی درباره نظر ایران درخصوص مقاومت شکل‌گرفته در دره پنجشیر اظهار کرد: «همه طرف‌ها را به خویشتن‌داری، گفت‌وگو و راه‌حل سیاسی دعوت می‌کنیم. هر آنچه در افغانستان اتفاق بیفتد و بخواهد به دولت باثبات بینجامد، باید بازتاب‌دهنده ترکیب جمعیتی و قومیتی افغانستان باشد و این از طریق راه‌حل سیاسی و گفت‌وگوهای اصیل حاصل می‌شود». به گفته سخنگوی دستگاه دیپلماسی، موضع ایران درباره افغانستان، «موضع ثابتی بوده که این گفت‌وگو را تسهیل کنیم. از این مسیر به‌عنوان برادر تلاش کردیم اختلافات را کاهش دهیم و به تلاش‌های خود ادامه می‌دهیم که به افغانستان امن برسد». این البته موضع مکرر مقامات دستگاه دیپلماسی ایران در هفته‌های گذشته بوده، اما سؤالی اساسی در این زمینه همچنان برای بسیاری از ناظران منطقه بی‌جواب است: با قدرت‌گیری گروهی که دهه‌هاست با کشتار، ترور و سرکوب حرف خود را پیش می‌برد، آیا «افغانستان امن» ممکن است؟