سیاست در آخرین روز هفته

نماز جمعه تهران بعد از 20 ماه تعطیلی، روز گذشته در دانشگاه تهران برگزار شد. این مراسم مذهبی و دینی که بعد از پیروزی انقلاب دوباره احیا شد به‌عنوان «نماز سیاسی و عبادی» معروف است. اولین نماز جمعه تهران از حدود شش ماه بعد از پیروزی انقلاب و استقرار « نظام جمهوری اسلامی» در دانشگاه تهران و به امامت مرحوم آیت‌الله طالقانی برگزار شد، هرچند کشور از آن زمان تاکنون با مشکلات زیادی مانند جنگ مواجه بود، هیچ‌گاه تعطیل نشد؛ اما با گسترش ویروس کرونا و منع برگزاری تجمعات، این فریضه دینی در تهران نزدیک یک سال و هشت ماه برگزار نشد. برگزاری دوباره نماز جمعه در دانشگاه تهران (که در مقاطعی از سال در مصلای تهران نیز برگزار می‌شود) بهانه‌ای شد تا همه امامان جمعه تهران را به ترتیب انتصابشان در دهه‌های مختلف، مرور کنیم.

دهه پنجاه/ مرحوم آیت‌الله سید‌محمود طالقانی

او با حکم امام خمینی (ره) اولین نمازجمعه تهران را در پنجم مرداد سال 58 در دانشگاه تهران با حضور چند صد هزار نفری مردم برگزار کرد. آیت‌الله طالقانی که در زمان تصدی امامت جمعه، 68 سال داشت، تنها شش نماز جماعت و یک نماز عید فطر را اقامه کرد و در 19 شهریور همان سال درگذشت. او در نمازهای جمعه خود بر اهمیت شوراها تأکید می‌کرد و در 16 شهریور در آخرین خطبه‌ای که نماز جمعه را اقامه می‌کرد، در بهشت زهرا، گفته بود: «یعنی گروه‌هایی و افرادی دست‌اندرکار شاید این‌طور تشخیص بدهند که اگر شورا باشد دیگر ما چه کاره‌ایم؟ شما هیچ! بروید دنبال کارتان! بگذارید مردم مسئولیت پیدا کنند. این مردم‌اند که کشته دادند. اینهایی که اینجا خوابیدند از همین توده‌های جنوب شهر بودند». اعظم طالقانی در گفت‌وگویی درباره نمازهای جمعه آیت‌الله طالقانی، گفته بود: «... به پدر اصرار می‌کردم که من هم با ایشان به دانشگاه تهران بیایم. یک‌ بار که با ماشین به سمت نماز جمعه می‌رفتیم، شور و اشتیاق مردم به حدی بود که روی ماشین می‌ریختند و من به‌سختی مجبور شدم از ماشین پیاده شوم. مرحوم طالقانی در نماز جمعه، همه را نقد می‌کرد و اگر گروه و دسته‌ای حرکت مثبتی انجام می‌داد، درصدد تقویت و تشویق آن برمی‌آمد. خصوصیت نماز جمعه در زمان ایشان این بود که یک‌سویه و تک‌بُعدی نبود. جمعیت حاضر در نماز جمعه تأیید روش و منش مرحوم طالقانی در نماز جمعه بود».

مرحوم آیت‌الله حسینعلی ‌منتظری

با فوت آیت‌الله طالقانی، آیت‌الله حسینعلی منتظری که در آن زمان 57 سال داشتند از شهریور تا دی ماه سال 58 به مدت چهار ماه خطبه‌های نماز جمعه تهران را اقامه کردند.

آیت‌الله سید‌علی ‌خامنه‌ای

بعد از انصراف آیت‌الله منتظری، امام خمینی در 24 دی ماه سال 58 در حکمی آیت‌الله خامنه‌ای را به امامت جمعه تهران منصوب کردند. ایشان که در آن زمان 40 سال داشتند، جوان‌ترین فردی هستند که به‌عنوان خطیب جمعه تهران منصوب شده‌اند و هم‌اکنون نیز امام جمعه تهران هستند.

یکی از معروف‌ترین نمازهای جمعه تهران، نمازی است که در آخرین جمعه سال 63 اقامه می‌شود و خطیب آن آیت‌الله خامنه‌ای است. چند روز قبل از آن عراق اعلام کرده بود که قصد بمباران دارد؛ با این حال نماز جمعه برگزار شد. مرحوم مرتضایی‌فر، که هنگام اقامه خطبه‌ها در کنار امام جمعه می‌ایستاد و به وزیر شعار معروف شده بود، آن روز را چنین تعریف کرده بود: «روز پنجشنبه صدام اعلام کرده بود که فردا نماز جمعه‌ تهران را منفجر می‌کنیم و این بین مردم پیچیده بود... رهبر انقلاب اسلامی که خطیب نماز جمعه‌ تاریخی سال 63 بودند، در حال ایراد خطبه‌ها بودند که انفجار صورت گرفت... با وجود اینکه صدای انفجار بسیار بلند بود و بر تمام فضای دانشگاه اثر گذاشته بود؛ اما ایشان مکان سخنرانی را ترک نکردند. ایشان درعین‌حال اصرار داشتند که به صحبت خود ادامه دهند... . از ایشان خواهش کردم اندکی به کنار جایگاه بیایند تا من مردم را به آرامش دعوت کنم؛ البته هدف دیگری هم داشتم. از قبل می‌دانستم که امام خمینی (ره) تمامی نمازهای جمعه تهران را به‌ طور مستقیم از طریق رادیو گوش می‌کنند. آن روز هم که این اتفاق افتاد، احساس کردم الان امام (ره) گمان می‌کنند که حتما برای آیت‌الله خامنه‌ای اتفاقی افتاده است. سریعا در جایگاه قرار گرفتم و سه‌ بار این جمله را بیان کردم که لطفا توجه کنید! رئیس محترم جمهوری اسلامی ایران، هم‌اکنون به خطبه‌های عالمانه‌ خود ادامه می‌دهند».

مرحوم آیت‌الله عبدالکریم موسوی‌اردبیلی

او در 45‌سالگی و در بهمن 59 به امامت جمعه تهران منصوب شد. آیت‌الله اردبیلی که بعد از شهادت آیت‌الله بهشتی، رئیس شورای عالی قضائی بود تا آبان سال 68 در نمازجمعه‌های تهران خطبه خواند و بعد از آن به قم رفته و در آنجا ساکن شد. او در آذر 94 درگذشت.

دهه شصت/ مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی

او در تیرماه سال 60 و در 47‌سالگی به امامت جمعه تهران منصوب شد و تا آخر عمر خود یعنی دی‌ماه سال 95، این عنوان را داشت، هرچند آخرین نماز‌جمعه خود را در سال 88 خواند. آیت‌الله معمولا در نمازجمعه درباره مسائل و اخبار روز سخن می‌گفت؛ برای مثال در نماز‌جمعه 14 آبان سال 65 ماجرای «مک فارلین» را اعلام کرد و به اطلاع مردم ‌رساند.

او یک‌بار هم در آستانه انتخابات دوم خرداد سال 76، زمانی که شائبه تقلب در انتخابات ریاست‌جمهوری مطرح شده بود، به نما‌زجمعه رفت و گفت: «شما که می‌دانید ما همیشه با اعتماد مردم کار کرده‌ایم، با اعتماد مردم پیروز شدیم، با اعتماد مردم در جنگ فاتح شدیم، با اعتماد مردم کشور را ساختیم، خب این اعتماد این‌قدر سرمایه عظیمی است، چه درآمدی از این باارزش‌تر است که ما به خاطر او در دل مردم شک بیندازیم که مردم شک بکنند که اینها راست می‌گویند یا نه، انتخابات آزاد است یا نه، آرای ما دزدی می‌شود یا نه، باید واقعا مسئولان اجرائی و ناظران به‌گونه‌ای کار بکنند که خیال مردم راحت باشد، البته این را هم می‌دانم که عده‌ای هستند که ما هر‌کاری بکنیم آنها حرف منفی می‌زنند که درست نبود و تقلب شد... به‌شدت حتی رأی خودم را مخفی می‌کنم و به بچه‌هایم هم نمی‌گویم، برای اینکه این به جایی سرایت نکند و سوءاستفاده نشود». مرحوم هاشمی آخرین نمازجمعه خود را در 26 تیر سال 88، چند هفته بعد از اتفاقات انتخابات ریاست‌جمهوری اقامه کرد و در آن خواست از آسیب‌دیدگان دلجویی شود و زندانیان سیاسی آزاد شوند. او با اقامه بیش از 400 نماز بیشترین تعداد برپایی نمازجمعه را به خود اختصاص داده‌ است.

آیت‌الله امامی کاشانی

او که از اعضای خبرگان رهبری و یکی از اعضای شورای نگهبان بود، از 50 سالگی و از آبان 60 تاکنون امام جمعه تهران است.

مرحوم آیت‌الله محمدمهدی ربانی‌‌املشی

او که در مقطعی دادستان کل کشور و عضو شورای نگهبان بود، در 47‌سالگی از آذر 60 تا تیر 64 امام‌جمعه تهران بود. مرحوم آیت‌الله ربانی‌املشی با اقامه سه نماز، کمترین تعداد حضور در نماز‌جمعه تهران به‌عنوان خطیب را دارد. او در 17 تیر 64 درگذشت.

مرحوم آیت‌الله محمد یزدی

او در 50‌سالگی و در بهمن 60 به‌عنوان خطیب نماز‌جمعه تهران انتخاب شد، هر‌چند از سال 68 که به ریاست قوه قضائیه رسید تا سال 78 تعداد بیشتری نمازجمعه اقامه کرد. مرحوم آیت‌الله یزدی در سال 82 به دلیل کسالت از این سمت استعفا داد که مقام معظم رهبری با آن موافقت کردند. آیت‌الله یزدی در اواخر دهه 70 از تریبون نمازجمعه به تندی از دولت سیدمحمد خاتمی انتقاد می‌کرد.

مرحوم آیت‌الله محمدرضا مهدوی‌کنی

در اسفند سال 61 و در 51 سالگی به‌‌عنوان امام جمعه تهران انتخاب شد؛ اما او تنها 12 بار در این جایگاه قرار گرفت. آیت‌الله مهدوی‌کنی معمولا در روزهای خاص مانند زمان‌هایی که خطیبان موقت تهران به‌عنوان نامزد مجلس خبرگان مطرح بودند، نماز جمعه تهران را اقامه می‌کرد.

دهه هفتاد/ آیت‌الله احمد جنتی

او اولین امام جمعه تهران است که حکم خود را از مقام معظم رهبری دریافت کرده است. آیت‌الله جنتی، 14 فرودین سال 71، در 66‌سالگی به‌عنوان خطیب جدید نماز جمعه تهران انتخاب شد. او در اسفند سال 96 در نامه‌ای به مقام معظم رهبری درخواست کناره‌گیری از امامت جمعه تهران را کرد که با ایشان موافقت کردند. یکی از خطبه‌های مهم آیت‌الله جنتی در 29 بهمن سال 89 است که درباره محصوران سیاسی می‌گوید: «اینکه برخی دوستان محاکمه سران فتنه را تقاضا می‌کنند، جزء مصلحت‌اندیشی قوه قضائیه است. کاری که قوه قضائیه می‌تواند انجام دهد و من فکر می‌کنم در اندیشه است که انجام بدهد، این است که ارتباط اینها را به ‌کلی از مردم قطع کند. درِ خانه آنها باید بسته شود، رفت‌وآمدهایشان محدود شود، نتوانند پیام بدهند و پیام بگیرند و تلفن و اینترنت آنها باید قطع شود و در خانه خود باید زندانی شوند». او یک بار نیز در نماز جمعه، در حمایت از احمدی‌نژاد که به رئیس‌جمهور آمریکا نامه نوشته بود، گفته بود: «این نامه فوق‌العاده است و عقیده من این است که از الهامات خدا بود... توصیه می‌کنم این نامه را بچه‌ها همه بخوانند و در مدارس و دانشگاه‌ها خوانده شود و صداوسیما نیز مکرر آن را بخواند».

مرحوم آیت‌الله حسن طاهری ‌خرم‌آبادی

در خرداد سال 77 و در 60‌سالگی به امامت جمعه تهران رسید. او علاوه بر حضور در مجلس خبرگان قانون اساسی و خبرگان رهبری‌، در مقطعی عضو فقهای شورای نگهبان نیز بود. مرحوم طاهری خرم‌آبادی در مجموع 9 بار خطیب جمعه تهران بود و در اسفند سال 78 استعفا داد. او در شهریور سال 92 درگذشت.

دهه هشتاد/ حجت‌الاسلام‌‌ احمد خاتمی

بعد از استعفای آیت‌الله یزدی از امامت جمعه تهران، در شهریور سال 84 در 45‌سالگی به این سمت منصوب شد و هم‌اکنون نیز امام جمعه موقت تهران است. او عضو ارشد جامعه مدرسین حوزه علمیه قم محسوب می‌شود. احمد خاتمی در سال‌های اخیر بارها دولت حسن روحانی را از تریبون نماز جمعه مورد انتقاد قرار داده بود. او یک بار در نماز جمعه در واکنش به سخنان روحانی که گفته بود این‌قدر در زندگی مردم مداخله نکنید، نمی‌توان با زور و شلاق مردم را به بهشت برد، این‌گونه گفت: «رسالت حکومت دینی همین است که جاده بهشت را صاف کند و فضای بهشتی‌شدن را فراهم کند».

حجت‌الاسلام کاظم صدیقی

در 58‌سالگی و از شهریور سال 88، امام جمعه تهران است. صدیقی در انتخابات دور چهارم و پنجم مجلس خبرگان رهبری از حوزه تهران ثبت‌نام کرد، اما شورای نگهبان او را به دلیل عدم شرکت در امتحان اجتهاد رد صلاحیت کرد. او در یکی از خطبه‌های نماز جمعه در انتقاد از حسن روحانی گفته بود حیف است که رئیس‌جمهوری در برابر بیگانگان رعایت ادبیات و همه جوانب را بکند، اما در حمله به خودی‌ها، به مؤمنین، متدینین و خدمتگزاران کشور طور دیگری صحبت کند.

دهه نود/ آیت‌الله محمدعلی موحدی‌کرمانی

او که از بزرگان جامعه روحانیت مبارز تهران محسوب می‌شود، در آذر سال 91 و در 81‌سالگی با حکم مقام معظم رهبری به‌‌عنوان امام جمعه موقت تهران منصوب شد. آیت‌الله موحدی‌کرمانی سابقه عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام، نایب‌رئیس دوم مجلس خبرگان رهبری و نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه پاسداران را دارد.

حجت‌الاسلام محمدحسن ابوترابی‌فرد

او در 64‌سالگی و در بهمن سال 96 به‌عنوان خطیب جمعه تهران انتخاب شد. ابوترابی‌ همچنین با حکم مقام معظم رهبری عضو هیئت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‌گانه است و سابقه نایب‌رئیسی مجلس شورای اسلامی را نیز دارد.

حجت‌الاسلام‌‌ محمدجواد حاج‌علی‌اکبری

او از دی‌ماه سال 97 و در 54‌سالگی به امامت جمعه تهران منصوب شد. حاج‌علی‌اکبری از سال 73 سابقه خواندن خطبه جمعه در شهرستان دماوند را داشته و به‌عنوان امام جمعه نمونه معرفی شد. او از دی‌ماه سال 96 رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه است.