در هشتمین دور مذاکرات وین، اولین چالش جدی خود را نشان داد
اختلاف روایت‌ها
طبق قرار قبلی، نشست کمیسیون مشترک برجام روز پنجشنبه در وین آغاز به کار کرد؛ اگرچه کوتاه برگزار شد، اما مصاحبه‌های بعد از آن فضای جلسه را مثبت نشان می‌داد و روز جمعه مذاکرات کارشناسی در کارگروه تحریم‌ها کار روی متن را ادامه دادند.
به گزارش روزنامه شرق، طبق قرار قبلی، نشست کمیسیون مشترک برجام روز پنجشنبه در وین آغاز به کار کرد؛ اگرچه کوتاه برگزار شد، اما مصاحبه‌های بعد از آن فضای جلسه را مثبت نشان می‌داد و روز جمعه مذاکرات کارشناسی در کارگروه تحریم‌ها کار روی متن را ادامه دادند.
یک نکته اختلافی جدی در همین دومین دور از مذاکرات در دولت جدید وجود دارد؛ اینکه پیش‌نویس قبلی که بعد از شش دور مذاکره در وین در دولت قبل به دست آمد، ادامه پیدا کند یا آنکه دو سند جدیدی که هفته گذشته طرف ایرانی برای مذاکره به دیگر طرفین ارائه کرد، در ادامه کار مورد بررسی قرار گیرد. هفته گذشته بعد از اولین نشست کمیسیون مشترک برجام در وین، علی باقری، رئیس تیم مذاکره‌کننده در دولت فعلی، اعلام کرد دو سند از سوی ایران آماده شده که یکی از آنها به موضوع تحریم‌ها و دیگری به تعهدات هسته‌ای ایران طبق برجام می‌پردازد. از دیدگاه طرف ایرانی این اقدام نشان‌دهنده دست پر ما در این مذاکرات بوده است؛ اما بعد از ارائه آن اسناد بود که نمایندگان 1+4 اعلام کردند که برای مشورت با پایتخت‌ها باید بازگردند.
ایسنا نیز در مطلبی به موضوع جدال متون پرداخته و نوشته است: «این دو سند بر مبنای آخرین متن پیش‌نویسی که در دور ششم مذاکرات در وین میان ایران و ۱+۴ جمع‌بندی شده، نوشته شده است که در آن در بخش‌هایی تغییرات، در بخش‌هایی اصلاحات و در بخش‌هایی مواردی اضافه و کم شده است... ایران نه مذاکرات وین را ترک کرده و نه تفاهم‌های قبلی را به‌طورکلی رد کرده است، بلکه آنچه به‌تازگی ارائه کرده در تداوم متن پیش‌نویس قبلی است».
طبیعی بود که همه آنها تلاش کنند تا وقت را کوتاه نشان دهند و زمان را نزدیک به تمام‌شدن و توافق را دور از دسترس. توپ همه این جریانات را هم در زمین ایران بیندازند. در هفته‌ای که گذشت ایران تلاش کرد پیام‌های مثبتی برای مذاکرات ارسال کند؛ اگرچه قیمت دلار سقف خود را در تهران شکافت، بااین‌حال پیام‌هایی که از وزارت امور خارجه ایران مبادله شد، مبتنی بر پافشاری بر برداشتن تحریم‌ها و بازگشت به برجام بدون تحریم بود. در مذاکراتی که روز گذشته از سر گرفته شد، نکته اختلافی جدید رخ نمود. رویترز که البته در اطلاع‌رسانی از ایران سال‌هاست که بی‌طرف نیست، در گزارش‌هایی به نقل از منابع بدون نام آورد که طرف ایرانی پذیرفته روی متنی که در شش دور گذشته کار شده بود، ادامه دهند؛ متنی که در دوره ریاست عباس عراقچی بر مذاکرات به دست آمده بود و به واسطه انجام انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران، نشست‌ها متوقف شد، اما به سیاق قبل ادامه نیافت؛ با تغییر رئیس تیم مذاکره‌کننده و چینش جدید اعضا که البته بخشی از آنها همان قبلی‌ها بودند.
بی‌بی‌سی روز گذشته نوشت خبرگزاری رویترز به نقل از یک منبع اروپایی که نامش را فاش نکرده، گفته است در مذاکرات روز پنجشنبه در وین، ایران اعلام کرده که «حاضر است بر اساس متن توافق‌شده در ماه ژوئن، مذاکرات را از سر بگیرد. درصورتی‌که این ادعا صحت داشته باشد، به این معناست که تیم مذاکره‌کننده ایران برخلاف اعلام‌های قبلی، حاضر شده است تا بر اساس متن توافق‌شده در مذاکرات هیئت پیشین ایران در دولت حسن روحانی، مذاکرات وین را ادامه دهد».
طرف غربی در حالی این را می‌گوید که خبرگزاری تسنیم، به نقل از یک منبع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده ایران گفت: «پیشنهادات و نظرات ارائه‌شده از سوی هیئت ایرانی در گفت‌وگوهای هفته پیش همچنان روی میز قرار دارد و مذاکره‌کنندگان ایرانی در طول مباحث درخصوص متن بر اساس این دیدگاه‌ها پیش خواهند رفت. هیچ تجدید‌نظری در موضع ما نبوده و پیش‌نویس‌های پیشنهادی پس گرفته نشده‌اند. طرف‌های مقابل پذیرفتند که به تفصیل درباره مطالبات ایران گفت‌وگو کنند».
یک مقام مطلع نیز با تأکید بر این نکته که متن‌های پیشنهادی ایران روی میز است، گفته که این متون قابل مذاکره و رایزنی است و ما از همه هیئت‌ها می‌خواهیم پیشنهادات خود را به‌صورت مستدل در این مورد ارائه کنند تا بتوان وارد بحث دقیق درباره متون شد.
به نظر می‌رسد مذاکرات در مرحله فعلی دچار تعلیق متنی است؛ زیرا مشخص نیست کدام متن مورد مذاکره یا کار کارشناسی طرفین قرار می‌گیرد. بااین‌حال، آنچه فعلا همه بر آن اتفاق نظر دارند، این است که همه طرفین باید به برجام بازگردند.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، پنجشنبه‌شب در اینستاگرام نوشت: ما همه در وین هستیم که مذاکره کنیم تا به یک توافق خوب برسیم. طرف‌های غربی باید بدانند در هشت سال گذشته به اندازه کافی حرف زده شده و وعده بی‌عمل داده‌اند، اما امروز وقت عمل است و ما برای رسیدن به توافقی جدی و خوب تلاش می‌کنیم.
وی در ادامه درباره ابراز نگرانی مکرر طرف‌های غربی از پیشرفت سریع برنامه هسته‌ای ایران تصریح کرد: برنامه هسته‌ای ایران کاملا صلح‌آمیز است، اما رفع نگرانی هسته‌ای ادعایی طرف‌های غربی با رفع کامل تحریم‌های برجامی ارتباط مستقیم دارد.
خوش‌بینی روسی
روسیه که در نشست برجام نقش مهمی ایفا می‌کند، بعد از نشست کمیسیون مشترک بیانیه‌ای صادر کرده و نماینده این کشور در مذاکرات در جمع خبرنگاران روس گفته که «شرکت‌کنندگان در نشست روز پنجشنبه وین موفق شدند یک‌سری ابهامات و سوء‌تفاهمات موجود را برطرف کنند و همه طرفین تمایل خود برای ادامه کار مشترک با هدف احیای کامل برجام را مورد تأیید قرار داده‌اند. من به آینده خوش‌بین هستم، برای اینکه «هدف واحدی» بین همه طرفین مذاکره‌کننده دیده می‌شود و این هدف دستیابی به توافق نهایی برای احیای کامل توافق هسته‌ای است».
در بیانیه وزرات خارجه روسیه نیز آمده است: «تمامی شرکت‌کنندگان در مذاکرات مربوط به احیای کامل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) درباره برنامه هسته‌ای ایران که روز پنجشنبه از سر گرفته شد، قصد خود برای به‌کارگیری حداکثر تلاش خود برای مشخص‌شدن گام‌های نهایی در جهت بازگرداندن این توافق‌نامه مهم بین‌المللی به همان شکل اولیه آن و بدون هیچ اضافات یا استثنائی را مورد تأیید قرار دادند. در پایان نشست روز پنجشنبه وین، تصمیم گرفته شد مشارکت فشرده طرفین، ازجمله در سطح کارشناسی، در چارچوب گروه‌های کاری ویژه در زمینه لغو تحریم‌ها علیه ایران و مسائل هسته‌ای ادامه پیدا کند و مقامات مسکو امیدوارند این تلاش جمعی به نتیجه مورد قبول همه طرفین منجر شود».
فضا مثبت است
راهبرد ایران در این دور از مذاکرات متفاوت از دوره‌های پیشین بود. درحالی‌که نوبت پیشین یعنی دور هفتم مذاکرات یا اولین دور مذاکره در دولت رئیسی، با انتشار پیام‌های تقریبا خنثی مبتنی بر پافشاری ایران بر گرفتن حقوق خود گذشت، در این دور از مذاکرات هسته‌ای، پیام‌های مثبتی از درون و فضای اتاق‌های مذاکره از سوی طرف ایرانی منتشر شد. علی باقری خوشبینانه فضا را مثبت توصیف کرد. به نظر می‌رسد این تغییر راهبرد، حتی اگر نتواند فضای مذاکرات را مثبت کند، می‌تواند اندکی از شوک اقتصادی به بازار ایران بکاهد.
لغو تحریم‌ها گشایشی جدی در پیشبرد گفتوگوها ایجاد می‌کند
علی باقری پیش از آغاز مذاکرات پنجشنبه با همتایان روس و چین خود ملاقات کرد و بعد نوبت انریکه مورا بود که معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپاست.
باقری در توییتی نوشت: «ایران به تعامل جدی ادامه داده و مصمم به دستیابی به توافق خوبی است که حقوق و منافع ملتمان را تأمین کند». علی باقری عصر پنجشنبه در گفت‌وگویی گفت: «احساسم این است که طرف مقابل اراده جدی‌تر برای ورود به گفت‌وگوهای مؤثر و نتیجه‌بخش پیدا کرده است». به گزارش ایسنا، علی باقری درباره اختلافات بر سر لغو تحریم‌ها در مذاکرات وین گفت: «این اختلافات درباره تحریم‌ها به اراده جدی و آمادگی عملی آنها ربط دارد و هر وقت این اراده جدی احراز شود، ما می‌توانیم به سمت لغو تحریم‌ها گام برداریم. لغو تحریم‌ها گشایشی جدی برای پیشبرد گفتوگوها، به‌ویژه در رابطه با اقدامات هسته‌ای ایجاد می‌کند. آنچه امروز احساس کردم با آنچه روز جمعه (روز آخر مذاکرات هفته گذشته) احساس کردم، متفاوت بود و احساسم این است که طرف مقابل اراده جدی‌تری برای ورود به گفت‌وگوهای مؤثر و نتیجه‌بخش پیدا کرده است. اقدامات غیرسازنده و تخریبی آمریکایی‌ها که در حین مذاکرات انجام می‌شود، امروز در نشست کمیسیون مشترک مورد اعتراض چند کشور ۱+۴ قرار گرفت و آنها هم این اقدام را غیرسازنده خواندند و خواستار آن شدند که آمریکا از این اقدامات تخریبی خودداری کند».
شنیده‌ها حاکی از این است که تیم مذاکراتی آمریکا همچنان قصد دارد فهرستی از تحریم‌ها را با عناوینی همچون تروریسم و حقوق بشر یا موشکی حفظ کند. این در حالی است که ایران معتقد است همه‌چیز درباره برجام باید به شکل همان تاریخ اجراشدن برجام درآید؛ یعنی هیچ‌کدام از تحریم‌هایی که دونالد ترامپ به بهانه‌های مختلف بر ایران بار کرد، نباید باقی بماند.
2 طرف می‌خواهند مواضع به هم نزدیک شود
باقری در موضع‌گیری دیگری نیز گفت: «نشست کمیسیون برگزار شد و طرف‌های مذاکرات ازجمله ایران، دیدگاه‌ها و نظراتشان را بیان کردند. ایران هم تأکید کرد که مسیر گفتوگوها را بر اساس مواضع خودش که قبلا بیان کرده، با جدیت ادامه می‌دهد و اراده جدی برای ورود به مذاکرات دارد. درباره دستیابی به توافق هم اگر زمینه‌های لازم فراهم شود، قطعا هیچ مانعی نمی‌بینیم».
انریکه مورا، هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام نیز پس از پایان نشست (پنجشنبه) کمیسیون مشترک در جمع خبرنگاران گفت که شاهد تجدید اراده تمام طرف‌های مذاکره‌کننده، ازجمله ایران برای رسیدن به یک توافق به‌منظور احیای برجام بوده است، اما این مسئله با بررسی جزئیات از سوی نمایندگان (کشورهای عضو) مورد آزمون قرار می‌گیرد. آنچه امروز صبح از سوی تمام هیئت‌های مذاکره‌کننده مشاهده کردم، یک تجدید اراده و نظر درخصوص لزوم کار و دستیابی به یک توافق برای احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بود.
گلایه آمریکایی‌ها
حالا که مذاکرات در سطح کارشناسی بار دیگر جدی شده است، طرف آمریکایی بنا را بر این گذاشته که از غیرمستقیم‌بودن مذاکرات گلایه کند. اگرچه اینکه مذاکرات مستقیم باشد بسیاری از عیوب مذاکره غیرمستقیم را ندارد، اما فعلا تیم مذاکراتی ایران خط قرمزی مبنی بر گفت‌وگوی مستقیم دارد و برخی طیف‌های سیاسی در ایران این موضوع را نوعی مقاومت‌نشان‌دادن در برابر آمریکا می‌دانند. اگرچه این اختلاف‌نظر داخلی جای بحث در داخل ایران دارد، اما دست‌کم طرف آمریکایی بهتر است به‌جای طرح این‌گونه گلایه‌ها به تعیین تکلیف تحریم‌ها بپردازد تا اساسا توافق و مذاکره‌ای روی میز باشد.