حملونقل پاک در جدال جذب
امیرحسین حیدرزاده‌رضایی در یادداشتی در روزنامه شرق نوشت: با توجه به توسعه و رشد جمعیت شهرنشین در جهان، یک گام کلیدی برای مدیریت سریع این پدیده و همچنین کاهش فقر و رسیدگی به مسائل برابری و زیست‌محیطی در میان ساکنان شهری، برآوردن نیازهای آنها برای دسترسی به خدمات و فرصت‌هاست. پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری چیزی بیش از روش‌های حملونقل کم‌کربن هستند که کیفیت شهری را افزایش داده و انسجام اجتماعی را تسهیل می‌کنند. در واقع بدون آنها اکثر مردم کشورهای با درآمد پایین و متوسط نمی‌توانند در اقتصاد و اجتماع مشارکت کنند یا به آموزش، مراقبت‌های بهداشتی و سایر خدمات شهری دسترسی داشته باشند. بر اساس گزارش جهانی محیط زیست سازمان ملل امروزه بیش از 600 شهر در سراسر جهان سیستم‌های اشتراک دوچرخه خود را دارند که بزرگ‌ترین سیستم‌های حملونقل غیرموتوری در شهرهایی مانند هانگژو و شانگهای هستند. در پاریس، لندن و آمستردام نیز سیستم‌های مشوق به ترویج دوچرخه‌سواری به عنوان یک گزینه حملونقل قابل دوام و ارزشمند بسیار موفق بوده‌اند. طبق تحقیقات ارائه‌شده توسط سازمان بهداشت جهانی استفاده از دوچرخه نه‌تنها سلامت جسمی را بهبود می‌بخشد، بلکه تأثیر مثبتی بر سلامت روان و بهزیستی ذهنی دارد و می‌تواند سالانه از حدود شش‌هزارو 500 مرگ‌ومیر جلوگیری کند و نیم‌سال امید به زندگی را افزایش دهد. بنابر تحقیقات این سازمان تغییر سبک زندگی از خودرو‌محوری به استفاده از دوچرخه باعث صرفه‌جویی 150 گرم دی‌اکسیدکربن در هر کیلومتر می‌شود. طی هر هفت کیلومتر با دوچرخه باعث کاهش انتشار یک کیلوگرم دی‌اکسیدکربن در مقایسه با مسافتی است که با خودرو طی می‌شود. برای مثال در یک دوره پنج‌ساله، مردم هلند از طریق دوچرخه‌سواری از انتشار 1.41 میلیون تن دی‌اکسیدکربن در هر سال اجتناب کردند. این صرفه‌جویی معادل 54.4 میلیون درخت است که در هر سال کاشته می‌شود. با درنظرگرفتن سبزبودن حملونقل دوچرخه‌محور به عنوان یک امر مسلم، می‌توان به مزایا و موانع موجود در کلان‌شهر تهران با توجه به سیاست‌های مدیران شهری و زیرساخت‌های حملونقل غیرموتوری پرداخت. از مزایای همیشه مطرح در این زمینه باید به سلامت جسمانی، هزینه کمتر نسبت به سایر متدهای حملونقل، کاهش آلودگی صوتی و آلودگی هوا، اتلاف وقت کمتر در ترافیک‌های شهری و... اشاره کرد، اما آیا این حجم از مزایای نام برده‌شده توان مقابله با موانع موجود در شهر تهران به عنوان شهر دوستدار دوچرخه را دارد؟ در سال‌های اخیر طرح‌های زیادی توسط مدیران شهری در این حوزه مطرح و اجرا شد که تا حدودی در ابتدای امر با تب تندی مواجه شد اما با توجه به نبود زیرساخت‌های کارآمد و نبود بستری مناسب جهت رفاه و حمایت از کاربران، استفاده از این وسیله نقلیه پاک در سطح شهر به سردی گرایید.
حال آنکه بر اساس استانداردهای بین‌المللی دوچرخه‌ها می‌توانند نقش مهمی در حل مشکل پنج کیلومتر ابتدایی و انتهایی مسیر داشته باشند، تا حملونقل عمومی را برای کاربرانی که در شعاع پنج‌کیلومتری ایستگاه‌های آن زندگی یا کار می‌کنند، بسیار جذاب‌تر کنند. در این فاصله، یک مسافر در مقایسه با یک ساعت پیاده‌روی، 15 دقیقه طول می‌کشد تا با دوچرخه به ایستگاه برسد. ادغام دوچرخه و ریل نه‌تنها کیفیت زندگی را از طریق ارتقای سلامت و کاهش زمان سفر و انتشار گازهای گلخانه‌ای بهبود می‌بخشد، بلکه می‌تواند مزایایی را برای کاربران حملونقل در قالب افزایش سواری به همراه داشته باشد. با وجود پیشرفت‌های مهم در کیفیت حملونقل عمومی در تهران هنوز باید کارهای بیشتری برای به‌حداکثررساندن مزایای دسترسی به سیستم‌های حملونقل ریلی و اتوبوسی انجام شود. زیرساخت‌های موجود نیاز به طراحی مجدد و ارتقا دارد تا انتقال بین حالت‌های مختلف حملونقل موتوری و غیرموتوری تسهیل شود و خدمات (اتوبوس‌های شهری و بین‌شهری) باید با حالت‌های حملونقل انبوه هماهنگ و ادغام شوند. از دیگر موانع جذب مخاطب در این امر باید به مسئله شرایط نامساعد اقلیمی شهر تهران از نظر توپوگرافی و آلودگی هوای شهر در بیش از 250 روز در سال اشاره کرد که با هشدارهای همیشگی همراه است. البته در این بین نباید از هزینه پایین سوخت و حملونقل عمومی نسبت به سایر کشورهای موفق در ترویج حملونقل غیرموتوری غافل شد که با توجه به رویکرد اقتصادی، مانع بزرگی برای توسعه دوچرخه‌سواری در تهران خواهد بود.